خانم مشكات اسدي، مشاور زنان و توانمندسازی اجتماعیِ معاون وزير ارتباطات و رييس سازمان فناوري اطلاعات ايران بوده و يكي از بانوان فعال در زمينه كارآفريني زنان است. ایشان تجربيات ارزشمندی در این حوزه دارند؛ مصاحبه‌اي با او در زمينه كارآفريني بانوان در اكوسيستم استارتاپي كشور و آينده پيش روي آن داشته‌ايم.
حمايت از بانوان کارآفرین و آموزش به آنان
اولین اقدام ما شناسایی زنان فعال کشور در اکوسیستم IT و نحوه ارتباط با این افراد برای حل مسائل و چالش‌های حوزه زنان در درون این اکوسیستم بود. اقدام دوم شناسایی توانمندیهای زنان کشورمان در عرصه رشد و گسترش اقتصاد دیجیتال بود. ما به دو دسته‌بندی کلی از توانمدی‌های زنان در کشور رسیدیم؛ بسیاری از زنان به عنوان مدیرعامل و مدیران میانی در حوزه‌ی اقتصاد دیجیتال فعالیت می‌کنند، دسته‌ی دوم بانواني بودند كه در جوامع محلي توليدكننده محصولات دامي، كشاورزي و صنايع دستي در پلتفرم‌هاي فروش آنلاين فعاليت مي‌كردند.
ما، در جوامع محلی به زنان فعال روستایی آموزش دادیم که چگونه در بستر فضای مجازی و آنلاین فروش کالا داشته باشند. دولت به صورت مستقیم نمی‌توانست زنان جوامع محلی را آموزش بدهد بلکه استارتاپ‌های فعال در حوزه نوآوری اجتماعی و حوزه فروش محصولات دامی، کشاورزی، گردشگری و صنایع دستی را شناسایی می‌کرد و به آن‌ها تسهیلاتی داده و از آن‌ها درخواست می‌کرد تا به بانوان آموزش بدهند. به طور کلی در این پروژه به نوعی از استارتاپ‌ها و هم بانوان كارآفرين حمايت شد و خروجي‌هاي مفيدي را همراه داشت.
وضعيت بانوان فعال در اكوسيستم استارتاپي كشور و آينده پيش روي آن
قبل از اينكه مهمان اكوسيستم استارتاپي كشور بشوم، در حوزه زنان فعاليت مي‌كردم؛ به همين خاطر يك شناخت نسبي از وضعيت فعاليت بانوان در اكوسيستم استارتاپي كشور و آينده پيش روي آن دارم.
اساسا يك اكوسيستم لحظه‌اي به وجود نمي‌آيد بلكه شبكه‌اي از ارتباطات است كه در كنار شبكه‌هاي ديگر يك سيستم بزرگتر را به‌وجود مي‌آورند. به همين دليل اكوسيستم استارتاپي كشور در كنار ساير شبكه‌هايي كه در حوزه اقتصاد، مسائل اجتماعي و توليد علم در كشور كنار هم فعاليت مي‌كنند و تحت تاثير نقاط ضعف و قدرت اكوسيستم كلان كشور و به شكل كلي تحت تاثير اكوسيستم جهاني قرار مي‌گيرند، اين نقاط ضعف و قوت موجود در رده‌هاي بالاتر به شبكه‌هاي زيرين سرايت مي‌كند. من تفاوت مثبت يا منفي در حوزه زنان اكوسيستم استارتاپي با حوزه‌هاي ديگر مشاهده نكردم. مثلا در کشور، زنان موفقی وجود دارند که از موانع فرهنگی و اجتماعی گذشته اند و به اهداف خود رسیده‌اند مانند یک پزشک خانوم یا بنیانگذار یک استارتاپ.
ویژگی‌های فردی حرف اول را می‌زنند
آن چیزی که باعث موفقیت زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی شده، ویژگی‌های فردی هر شخص است. یعنی ساختار محیطی و اجتماعی هیچ کمکی به موفقیت زنان در عرصه‌های مختلف نکرده است و این همان پتانسیل، توانایی و تلاش فردی هر زن است که باعث شده به این موفقیت نه در حوزه استارتاپ بلکه در حوزه‌های دیگر نیز به موفقیت برسد.
برای موفقیت زنان کارآفرین بايد از سیاست تبعیض مثبت استفاده کرد
دنياي امروز براي بانوان چه كاري كرده است؟ چرا زنان نسبت به بقيه آحاد جامعه ناديده گرفته شده‌اند؟ چرا از برابري فرصت‌ها برخوردار نبودند؟
بررسي‌ها اين موضوع را نشان مي‌دهد كه اين موضوع داراي ريشه تاريخي است و يك مشكل سطحي كه به امروز يا فردا مربوط شود و یا به زودي قابل حل باشد، نيست. يكي از راهكارهايي كه در دنيا براي برابري سهم اجتماعي زنان استفاده مي‌شود، سياست تبعيض مثبت يا سياست سهميه‌بندي است. در احزاب براي حل اين مشكل سهميه‌اي براي ورود زنان، مثلا 20 درصد از كل كرسي‌هاي پارلمان ويژه زنان يا ظرفیت خاصی برای رنگين پوستان در ورود دانشگاه در نظر گرفته می‌شود؛ اين عمل سياست مثبت نام دارد.
آيا سياست‌هاي تبعيض مثبت و سهميه بندي به افزايش فعاليت زنان در اكوسيستم استارتاپي كشور كمك خواهد كرد؟ جواب من براي اين سوال هم بله و هم خير است. اگر اين سياست تبعيض مثبت به معناي برخورداري زنان از يكسري دوره‌هاي آموزشي ويژه، تسهيلگري از طرف دولت براي برخورداري از امكانات جامعه و در راستاي فعال‌تر كردن زنان باشد، جواب من مثبت است. اما اگر اين سهميه‌بندي به معناي سياست‌هاي تفكيك جنسيتي از لحاظ فيزيكي و حضوري، كه باعث محدوديت زنان در عرصه‌های اجتماعی است، باشد من مخالف هستم. به طور کلی این سیاست‌ها بستگی به نحوه اجرای آن‌ها در جامعه دارد.
هر اقلیتی باید فضا و فرصت برابری نسبت به گروه‌های دیگر داشته باشد.
وقتی تصویر یک برنامه را مشاهده می‌کنید؛ اکثر افراد آقا هستند اگر هم خانومی در جلسه وجود داشته باشد مجری جلسه است یا تعدادی از افراد که در جلسه به صورت ثابت حضور دارند و مطلب و رویکرد جدیدی را وارد فضای جلسه نمی‌کنند. در اکوسیستم ما با این افت روبرو هستیم، افرادی که در رویدادها شرکت می‌كنند افرادي ثابت و محدودي هستند و حرف جديدي براي گفتن ندارند. زماني كه كه از تفكيك جنسيتي و حضور بانوان در رويدادها صحبت مي‌كنيم، هدف ما فقط حضور كمي بانوان نيست بلكه به اين معناست كه اگر اين بانوان به عنوان بنیانگذار استارتاپ در پنل‌ها دعوت مي‌شوند، تجربه اين بانوان در كنار تجربه آقایانی که وجود دارد بسیار متفاوت است و درنتیجه خروجی این برنامه یک خروجی پربار و متعادل و اثرگذار است.
حالا در دنیای امروز چکار می‌کنند؟
پنل‌های تخصصی که در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود، دارای سهمیه بندی مشخص است؛ حتما 20 درصد خانم، 10 درصد رنگین پوست و به همین ترتیب از گروه‌های دیگر در جلسه دعوت می‌شود. اما زمانی که ما می‌خواهیم فردی را دعوت کنیم، اگر شخص دارای لهجه ترکی باشد اجازه صحبت نمی‌دهیم، در حالیکه تجربه زیستی این فرد با فردی که در تهران زندگی کرده کاملا متفاوت است و می‌تواند نگاه و رویکرد جدیدی را به جلسه وارد بکند. هنگامی که از سهمیه‌بندی زنان و سیاست تبعیض مثبت در مورد بانوان صحبت می‌کنیم به معنای آن نیست که فقط تعدادی خانم دعوت کنیم و بر روی صندلی بنشینند، خروجی اهمیت بیشتری دارد و به عبارت بهتر هرچه ورودی متنوع‌تر، خروجی متعادل‌تر.
