داستان شکل‌گیری ویراویراست(سامانه آنلاین ویرایش متن فارسی) از زبان مهندس امین رحمانی
در این گفت‌وگو، میزبانِ مهندس امین رحمانی بنیان‌گذار «ویراویراست» بودیم. آنچه در این متن می‌خوانید، داستان موفقیت و شکل‌گیری ویراویراست، چالش‌ها و مسیر پرفراز و نشیب ویراویراست در اکوسیستم استارتاپی کشور است. ایشان ضمن تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی در کشور، روند جذب سرمایه و نکته‌های مهم در سرمایه‌گذاری را توضیح خواهند داد.
ویراویراست دقیقاً چکار می‌کند؟
ویراویراست یک سامانۀ آنلاین ویرایش متن فارسی است.
سه نوع ویرایش وجود دارد:
1-ویرایش صوری یا فنی (رعایت نشانه‌های نگارشی، فاصله، نیم‌فاصله و درست یا غلط بودن ظاهری متن)
2- ویرایش زبانی یا ساختاری (درستی متن از نظر ساختار زبانی و ادبی)
3- ویرایش محتوایی (زیرمجموعۀ ویرایش زبانی و ساختاری).
اولین تفاوت ویراویراست این است که هیچ نرم‌افزاری در کشور وجود ندارد که بتواند ویرایش زبانی انجام دهد. ویراویراست توانسته است، سطح‌های مختلف ویرایش را در حد مطلوب اعمال کند.
دومین ویژگی منحصربه‌فرد ویراویراست استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و یادگیری عمیق است. استفاده از این الگوریتم باعث شده، دقت و کارایی این نرم‌افزار نسبت به دیگر رقبا بیشتر باشد. می‌توان گفت: دقت، سرعت و کارایی در این نرم‌افزار حرف اول را می‌زند.
سومین ویژگی، در حال حاضر ویرایش‌گر حرفه‌ای متن در سه سطحی که اشاره کردیم وجود ندارد. رقبا فقط در قالب افزونۀ مایکروسافت ورد، ارائۀ خدمات می‌کنند؛ اما ویراویراست هم به‌صورت آنلاین و هم در قالب افزونۀ ورد این خدمات را به کاربران ارائه می‌دهد.
داستان شکل‌گیری ویراویراست
زمان تحصیل مقطع کارشناسی ارشد، پردازش زبان طبیعی (زبان‌شناسی رایانشی)، استاد سخت‌گیری داشتم. ایشان از پایان‌نامۀ من اشکال‌های ویرایشی بسیاری می‌گرفت. عمدۀ این ایرادها از ویرایش فنی و ساختاری بود. من برای اعمال این اصلاحات باید وقت زیادی را صرف رعایت نیم‌فاصله و علائم نگارشی می‌کردم که کاری خسته‌کننده و زمان‌بر بود.
راه‌حل چه بود؟
این کار تکراری و خسته‌کننده با استفاده از یک کد برنامه‌نویسی انجام‌پذیر بود. همچنین به‌صورت خودکار تمام ویرایش‌ها اعمال می‌شد. همین موضوع ایدۀ شکل‌گیری ویراویراست را در ذهن من ایجاد کرد. به این مسئله توجه کردم که اگر چنین برنامه‌ای را بسازم، مشکل دانشجویان زیادی حل خواهد شد.
کمک گرفتن از یک خزنده!
برای راه‌اندازی چنین برنامه‌ای که بتواند متن‌ها را ویرایش کند، نیاز به متن‌ها و داده‌های حجیمی داشتیم؛ بنابراین کد خزشگر (crawler) را نوشتیم. این خزشگر به سایت‌های مختلف رفته و متن‌های زیادی را برای ما جمع‌آوری می‌کرد.
این متن‌ها به یک پیش‌پردازش (pre process) نیاز داشتند؛ یعنی امکان استفاده به‌صورت خام وجود نداشت و باید بازبینی می‌شد. تصمیم گرفتیم کدی را که نوشته بودیم، پیشرفته‌تر کنیم تا تبدیل به یک نرم‌افزار نرمال‌ساز متن شود.
فرهنگ املایی و کتاب دستورخط فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بهترین منبع برای ما
برای پیشرفته‌تر شدن نرم‌افزار، نیاز به داده و واژگان درست زیادی داشتیم. (نسخه‌های قبل و بعد از ویرایش داده لازم بود) کار سختی نبود؛ اما باید زمان زیادی را صرف این کار می‌کردیم.
بنابراین به سراغ فرهنگ املایی و کتاب دستورخط فرهنگستان زبان و ادب فارسی رفتیم و از آن‌ها برای ویرایش دیتا کمک گرفتیم. از فایل ششصد صفحه‌ای فرهنگستان که به‌صورت pdf بود، استفاده کردیم. ocr (نویسه‌خوان) خیلی خوبی وجود نداشت. ناچار شدیم که بخشی از آن را بین 11نفر از اعضای تیم تقسیم کرده و آن را تایپ کنیم. از دی 1396 این کار را شروع کردیم و تا عید 1397 ادامه پیدا کرد؛ حتی بچه‌‌ها در روزهای تعطیل نوروز هم با اشتیاق کارشان را ادامه دادند.
غلط‌یاب در ویراویراست
یکی از هدف‌های ما در ویراویراست این بود که دانشجویان کامپیوتر و زبان‌شناسی (برای نرمال‌سازی متن) از نرم‌افزار ما استفاده کنند که متوجه شدیم یک مورد را کم داریم. ماژولی (بخشی) که بتواند کلمه‌های غلط را شناسایی و ویرایش کند، در نرم‌افزار وجود نداشت؛ بنابراین کد این قسمت را نیز نوشتیم و نرم‌افزار ما کامل‌تر شد.
بروکراسی اداری، مانع بزرگ در مسیر موفقیت
برای پیشرفت در کارها نیاز به حمایت مالی داشتیم، به همین دلیل، سراغ یک سازمان دولتی رفتیم و درخواست حمایت دادیم. برخلاف انتظار نتوانستیم از آن سازمان کمک بگیریم و تنها دلیلش هم روند کند و طولانی اداری برای ثبت درخواست بود. زیرا ما یک مجموعۀ چابک و پویا بودیم و از این کاغذبازی‌ها بیزار بودیم.
جذب سرمایه از شتاب‌دهنده کوانتوم
به سراغ شتاب‌دهندۀ کوانتوم رفتیم. در تیرماه 98 با کوانتوم قرارداد بستیم و توانستیم از آنجا حمایت مالی دریافت کنیم. تا پیش از پیوستن به مجموعۀ کوانتوم، 4 نفر از اعضای تیم ما جدا شده بودند و هستۀ اصلی تیم ما به 5 نفر رسیده بود. پس از بستن قرارداد با کوانتوم، اصلاحاتی روی محصولمان اعمال و تغییراتی در آن ایجاد کردیم.
دانشگاه محیطی برای هم‌فکری
تنها آورده‌ای که تحصیل در دانشگاه برای من داشت، هم‌فکری و پیداکردن افراد مشتاق برای کارآفرینی بود. می‌توان گفت که تأثیر و نتیجۀ علمی یا کاربردی چندانی برای من نداشت. البته مفهوم کارآفرینی هنوز در دانشگاه‌ها به‌ویژه در شهرستان، به‌خوبی جا نیفتاده است؛ اما گام‌های خوبی در حال برداشته‌شدن است.
اولین جذب سرمایه
اولین جذب سرمایۀ ما در دی 98 از سوی شتاب‌دهندۀ کوانتوم انجام شد. این جذب سرمایه به ما در توسعۀ محصولمان و تقویت زیرساخت‌های فنی کمک بسیاری کرد. سرمایه باید متناسب با نیاز هر مجموعه، در جای مناسب خرج شود و این هزینه نباید خرج حقوق و فضای کار شود؛ فقط و فقط باید برای توسعۀ کسب‌وکار هزینه شود. البته پیشنهاد می‌کنم که با توجه به شرایط و اولویت‌ها تصمیم‌گیری کنید.
الگوریتم پیشرفتۀ گوگل و بخش معنایی و ساختاری ویراویراست
در اوایل سال 99 و با گسترش شیوع کرونا تصمیم گرفتیم که محصول خود را بیشتر توسعه دهیم. با جمع‌آوری و تولید مجموعه‌دادۀ حجیم، موفق شدیم الگوریتم «ترانسفورمر گوگل» را که انقلابی در پردازش زبان طبیعی محسوب می‌شود، آموزش دهیم و بخش معنایی و ساختاری ویراویراست را توسعه دهیم.
این بخش به‌زودی در اختیار کاربرانمان قرار خواهد گرفت. یاددادن معنا و ساختار زبان فارسی به کامپیوتر، کار بسیار سختی است؛ برای دستیابی به این هدف، روش‌های کامپیوتری و زبان‌شناختی زیادی را آزمایش کردیم. در نهایت با استفاده از الگوریتم گوگل توانستیم به این بخش پیشرفته دست پیدا کنیم.
ویراتایپ دومین نوآفریدۀ ما
با استفاده از مجموعه‌داده‌ای که فایرفاکس برای سیستم تایپ گفتاری خود جمع‌آوری کرده بود، دیتای بیشتری ساختیم و دیتاست فارسی ویراتایپ را کامل‌تر کردیم. بر اساس این مجموعه‌دادۀ تولیدشده موفق شدیم در نیمۀ دوم سال 99 ویراتایپ را توسعه دهیم که یک تجربۀ ارزشمند برای ما به شمار می‌رود.
سرمایه‌گذار در جلسۀ سرمایه‌گذاری به چه چیزی توجه می‌کند؟
مهم‌ترین شاخصه از نظر من، داشتن یک تیم متخصص و همراه است که نظر سرمایه‌گذار را جلب خواهد کرد. ایده و محصول مهم است؛ اما یک تیم همدل و کاردان است که ایده و محصول شما را منحصربه‌فرد می‌کند. حضور افراد با تخصص‌های مختلف در تیم و یکسان‌نبودن آن‌ها، یک تیم قوی را تشکیل می‌دهد. همچنین یک تیم خوب، تیمی است که افراد آن با یکدیگر همدلی دارند، به هم اعتماد کنند و قدرت گذشت را در خود پرورش بدهند.
جذب افراد در شرکت پردازشگران زبان ویرا
برای گزینش افرادی که قصد پیوستن به تیم را دارند؛ یک مصاحبۀ علمی با آن‌ها صورت می‌گیرد. سپس یک پروژه به‌صورت آزمایشی به افراد داده می‌شود تا بتوان به‌خوبی آن‌ها را ارزیابی کرد.
در شرکت ما افراد می‌توانند در بخش‌های فنی، ویراستاری، تولید محتوا، مارکتینگ و … جذب شوند. مهم‌ترین اصل برای ما در جذب افراد، تعهد است؛ تعهد به زمان و به تیم.
آیندۀ ویراویراست و ویراتایپ
ویراتایپ یک دستیار صوتی آفلاین است که به‌عنوان دومین ماشین بومی تشخیص گفتار در کشور، ایجاد شده است. ویراتایپ چهار زبان را در بر می‌گیرد. ویراتایپ فایل‌های صوتی و تصویری چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی را با دقت زیاد به متن تبدیل می‌کند. همچنین کاربران ما می‌توانند با استفاده از ویراتایپ، به‌صورت آفلاین از تایپ صوتی این محصول استفاده بکنند.
در آینده قصد داریم وارد حوزه‌های یادگیری و آموزش زبان شویم و آن را گسترش بدهیم تا زبان‌آموزان نیز از این نرم‌افزار استفاده کنند.
آشنایی با 100 استارتاپ
ما در حال پیشبرد کار با شتاب‌دهندۀ کوانتوم بودیم و احساس کردیم که نیاز به توسعۀ محصول و پیشرفت بیشتری داریم تا بتوانیم محصول دیگری را به ویراویراست اضافه کنیم. به همین منظور صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بررسی کردیم و در رویداد فانتوم در آبان 99 توانستیم با بیشترین امتیاز در بین 50 تیم، به‌عنوان تیم اول، جذب سرمایه کنیم.
پیشنهاد برای بهترشدن 100استارتاپ
اگر 100استارتاپ بتواند به کسب‌وکارهای مختلف در زمینۀ هوش مصنوعی توجه ویژه‌ای داشته باشد، هم انگیزۀ افرادی که در این اکوسیستم فعالیت می‌کنند، بیشتر خواهد شد و هم این نگاه ویژه به هوش مصنوعی، باعث پیشرفت این حوزه در کشور خواهد شد.
موفقیت در یک جمله از نگاه مهندس امین رحمانی
موفقیت از نظر من یعنی «اینکه بتوان، نیاز فرد یا افرادی را برطرف کرد». موفقیت در طول مسیر حاصل می‌شود و خودِ یادگیری، به‌نوعی موفقیت است. موفقیت فقط رسیدن به منابع مالی نیست؛ همین که بتوانیم نیازهای فناورانۀ جامعه را برطرف کنیم؛ این برای ما موفقیت بزرگی است.
