صندوق سرمایه خطر پذیر، سوخت جت استارتاپ‌ها
استارتاپ‌ها برای رشد و سرمایه‌گذاری و ادامه مسیر خود، به جذب سرمایه نیاز دارند. یکی از راه‌های جذب سرمایه، سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه خطرپذیر (venture capital) یا به اصطلاح VCها است. مبنای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه خطرپذیر سرمایه‌گذاری دراستارتاپ‌های با رشد بالا است، که این نوع سرمایه گذاری برای استارتاپ‌های در حال رشد بسیار مفید است؛ مسعود حمیدزاده، کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری‌های جسورانه گروه مالی فیروزه درباره این سرمایه‌گذاری توضیحات بیشتری می‌دهد.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر و صندوق‌های جسورانه
سرمایه‌گذاری خطرپذیر
نوعی سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها، با هدف سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که سرعت رشد بالایی دارند و میتوانند به صورت تهاجمی وارد بازار شده و درصد بزرگی از یک مارکت را به دست آورند. برای این نوع سرمایه‌گذاری بسترهای متفاوتی وجود داشته است، اما ساختاری که در طول زمان به خود گرفته است ساختار صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که در آن عده ای پول و سرمایه عده‌ی دیگری را مدیریت می‌کنند.
مدیر صندوق
افرادی که اصطلاحا مدیر آن صندوق هستند و توانایی ارزیابی طرح‌ها و محصولات را دارند و بعد از سرمایه‌گذاری نیز میتوانند رهنمودهایی به آن‌ها بدهند که احتمال موفقیت افراد را بالا ببرند.
تشکیل صندوق‌های جسورانه
منابعی که داخل این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود توسط مدیران تامین نمی‌شود؛ در واقع مدیران کار مدیریت سرمایه را انجام می‌دهند برای کسانی‌که سرمایه‌گذاری‌های کلانی دارند و می‌خواهند با بخش کوچکی از سرمایه خود در این بخش نیز سرمایه‌گذاری کنند. در این حالت زیرساختی ایجاد می‌شود که مدیر را از دارنده متمایز سازد. در ایران هم ساختارهای متفاوتی همچون شرکت‌های سهامی خاص استفاده شده، چندین سال است که از طریق فرابورس ایران در بازار ابزارهای نوین مالی این امکان فراهم شده است که صندوق‌هایی به نام صندوق جسورانه تشکیل شود.
ساختار صندوق جسورانه
مدیر صندوق یک امیدنامه منشر می‌کند؛ سهامداران پس از بررسی امیدنامه، در صورت تمایل در این صندوق سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها معمولا طول عمر 7 ساله دارند و سرمایه هایی که تامین می‌کنند در تعدیه‌های مختلف تعدیه می‌شود. 20 درصد از منابع در زمان پذیره نویسی توسط سرمایه گذاران تامین می‌شود، پس از آن برای هر سرمایه‌گذاری که در کمیته سرمایه گذاری تصویب شود، صندوق فراخوان تعدیه آتی می‌دهد تا سرمایه‌گذاران بقیه منابع را تامین کنند تا صندوق بتواند سرمایه‌گذاری کند. طول انجام این سرمایه گذار‌ی‌ها معمولا بین 3تا 5 سال است. پس از آن صندوق مدیریت کرده و در نهایت از سرمایه‌گذاری خارج می‌شود؛ پس از خروج از سرمایه‌گذاری عواید سرمایه‌گذاری بین سهامداران توزیع می‌شود.
مسئولیت‌های مدیر صندوق
مدیر صندوق با توجه به استراتژی‌های بنیان‌گذاری صندوق و جذب منابع، استارتاپ‌های مختلف را جستجو و آن‌ها را ارزیابی کرده، در صورت امکان با آن‌ها همکاری و سرمایه‌گذاری می‌کند. سپس این سرمایه‌گذاری را مدیریت کرده و در پایان همکاری با استارتاپ‌ها، پس از خروج از آن‌ها سود و سرمایه سرمایه‌گذاران را به آن‌ها برمی‌گرداند.
شاخص های انتخاب استارتاپ ها توسط سرمایه گذار
در این صندوق‌ها، شاخص‌های واحدی برای انتخاب استارتاپ توسط یک سرمایه‌گذار وجود دارد؛ اما وزن این شاخص‌ها در مراحل رشد کسب و کار متفاوت است. در واقع وزن این شاخص‌ها به این موضوع بستگی دارد که سرمایه‌گذاری، در استارتاپ‌هایی که در مراحل اولیه کسب و کار است صورت گرفته یا استارتاپ‌هایی که در مراحل رشد هستند؟ همچنین وزن این شاخص‌ها در صنایع مختلف نیز متفاوت است. برای مثال: ارزیابی استارتاپی که یک چسب زخم اختراع شده برای بیماران پروانه‌ای تولید می‌کند، با استارتاپی که یک بازار آنلاین را برای فروش نوعی اسباب‌بازی توسعه می‌دهد، تفاوت بسیاری دارد.
شاخص‌های سرمایه گذاری
1.استارتاپ برای حل یک مشکل واقعی ایجاد شده باشد.
2.راهکار ارائه شده برای حل مشکل، توسط افرادی که این مشکل را داشته‌اند مورد پذیرش قرار بگیرد.
3. میزان پذیرش مشکل و راهکار در بازار زیاد باشد.
4. سرعت جذب افراد تا مقدار قابل توجهی رو به افزایش باشد.
5.بازار به مقدار قابل توجهی بزرگ باشد.
6. سود حاصله از خلق ارزش با هزینه‌ها در تعادل بوده و بازه ای از سود، پس از پرداخت هزینه‌های سربار باقی بماند.
7.استارتاپ یک مدل مالی منسجم و دقیق برای ارائه داشته باشد.
8.فایل ارائه استاندارد داشته باشد.
نقطه ضعف کسب و کارهای مراجعه کننده به صندوق سرمایه خطرپذیر
برنامه ریزی و سطحی از استاندارد انجام کارها که مدنظر سرمایه‌گذاران است را ندارند. بر روی داده‌های مالی خود دقتی که باید را ندارند، شاخصه‌های مختلف کسب و کار خود را به میزان کافی بررسی نکرده‌اند. ارزیابی کسب و کار آن‌ها از نظر سرمایه‌گذاران دقیق نیست. به دنبال سرمایه‌گذاری برای محقق کردن کسب و کار خود در مقیاس ملی هستند، در صورتی‌که کسب و کار آن‌ها در مقیاس منطقه‌ای محقق نشده است؛ در واقع باید موفقیتی نسبی داشته باشند تا سرمایه‌گذار را دلگرم کرده و او را برای سرمایه‌گذاری ترغیب نماید.
به عنوان صندوق سرمایه کدام مجموعه‌ها را بررسی می‌کنید؟
ما شرکت‌ها و استارتاپ‌هایی که بر مبنای اینترنت فعالیت می‌کنند را بررسی می‌کنیم؛ بر روی موضوع یا بخش خاصی تمرکز نکرده‌ایم، چرا که معتقدیم در بازار 80 میلیونی ایران، فرصت‌های زیادی وجود دارد و این اکوسیستم هنوز به نقطه‌ای نرسیده است که ما بخواهیم حتما بر یک حوزه خاص تمرکز کنیم. بجز قسمت فناوری‌های مالی که خود مجموعه در آن فعالیت می‌کند، به همین دلیل همه‌ی بخش‌های مختلف را با پیش فرض آن‌که کسب و کارهای آنلاین باشند، بررسی می‌کنیم.
راه های دیگر جذب سرمایه در یک استارتاپ
علاوه بر سرمایه‌گذاری خطرپذیر راه‌های دیگری برای جذب سرمایه وجود دارد؛ که انتخاب هریک به مرحله ای از کسب و کار که در آن قرار دارند بستگی دارد. استارتاپی که به‌تازگی کار خود را شروع کرده و در ابتدای راه است، می‌تواند از دوستان و آشنایان خود یا از کسانی که در بازار فعالیت استارتاپ تجربه دارند و به موفقیت رسیده اند به عنوان سرمایه گذار فرشته درخواست سرمایه‌گذاری کند.
استارتاپی که به نقطه رشد رسیده و در یک بازار خاص قرار دارد، می‌تواند برای جذب سرمایه به سراغ رهبر بازار کسب و کار خود برود. برای مثال: استارتاپ فعال در حوزه حمل و نقل، برای جذب سرمایه به سراغ افراد دارای ناوگان حمل و نقل و منابع رفته و با آن‌ها وارد مذاکره می‌شود. همچنین استارتاپ در صورت داشتن یک طرح مشخص که تا حد زیادی از استانداردها در آن رعایت شده، مدل مالی داشته و جزئیات در آن مشخص است می‌تواند برای جذب سرمایه به شرکت‌های سرمایه‌گذاری مراجعه کند.
سرمایه گذاری خطرپذیر چرا خطرناک است؟
یک تعبیر خیلی جالب درباره صندوق‌های خطرپذیر وجود دارد که می‌گوید: پول صندوق‌های خطرپذیر مانند سوخت جت است، اگر جت نمی‌سازی نباید از سوخت جت استفاده کنی. صندوق سرمایه خطرپذیر برای سرمایه‌گذاری استارتاپ‌های با رشد بالا است، به تعریف پال گراهام: «استارتاپ نهادی است که برای رشد ساخته شده است»؛ استارتاپ‌ها قبل از مراجعه به صندوق‌های خطرپذیر باید بررسی کنندکه استارتاپ آن‌ها نهاد رشد است یا خیر، در صورتی‌که استارتاپ آن‌ها رشد مدنظر صندوق‌های خطرپذیر را ندارد، یعنی نمی‌توانند به سرعت رشد کرده و بخش قابل توجهی از بازار را در دست بگیرند، باید از مراجعه به این صندوق‌ها خودداری کنند چرا که در صورت مراجعه، علاوه بر برطرف نشدن توقعات طرفین، با یکدیگر دچار مشکل خواهند شد.
کدام صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر را انتخاب کنیم؟
صندوقی که در آن افراد راستگو باشند، شرکای خوبی برای ما باشند، افراد مجموعه در کار خود حرفه‌ای باشند و اینکه اهداف آن‌ها با اهداف استارتاپ همسو باشد؛ یعنی برنامه‌های مدنظر استارتاپ، مورد پذیرش صندوق سرمایه باشد. برای حاصل کردن اطمینان در این موارد، درباره افرادی که در آن مجموعه کار می‌کنند تحقیق کنند، با شرکت‌هایی که با این مجموعه مشارکت داشته‌اند ارتباط بگیرند و در نهایت در جلسات مذاکره درباره تمامی موارد سوال کرده و پس از رسیدن به توافق سعی کنند تمام موارد را داخل اسناد و مدارک بیاورند تا مبنای مرجع دو طرف باشد.
