حامد ساجدی، مدیر عامل شرکت شناسا دارای دکترای الکترونیک است. او حدود 24 سال سابقه تدریس در دانشگاه را دارد. در این مصاحبه حامد ساجدی درباره شرکت شناسا، چالش‌های اینترنت اشیا در ایران و وضعیت ایران در حوزه IOT صحبت می‌کند.
خاطره‌انگیزترین اتفاقی که در دانشگاه برایتان افتاده چه بوده است؟
من در دانشگاه شاهد، به عنوان دانشيار گروه الكترونيك در حوزه الكترونيك ديجيتال و سلامت فعاليت آموزشی و پژوهشی انجام میدهم. به قول هنرمندان که می‌گویند: “همه سینما خاطره است.” دانشگاه هم به همین شکل است، تعامل با جوانان همواره همراه با اتفاقات جالبی همراه است.
چیزی که در فرایند حضور در دانشگاه بسیار جذاب است دانشجوهایی هستند که 20-15 سال پیش دانشجوی من بوده‌اند و در یک رویداد با آن‌ها برخورد می‌کنم و می‌بینم که انسان‌های وزینی شده‌اند. این موضوع در ذات خود باعث خوشحالی است. در کنار آن اینکه دانشجوها از آن روزهای تعامل دانشگاهیمان خاطره و حس خوبی دارند، شیرین و دل‌انگیز است.
چگونه از دانشگاه به اکوسیستم نوآوری وارد شدید؟
ما در سال 81-82 به همراه تعدادی از دوستان بنیاد توسعه فردا را راه‌اندازی کردیم. آن‌جا در کنار سابقه فناور بودن با مباحث مدیریت فناوری هم آشنا شدیم.
در دهه 80 اولین کتاب VC زبان فارسی در بنیاد توسعه فردا منتشر شد. لذا با این فضا قریب به 2 دهه تعامل داریم. از گذشته به عنوان یک فناور یک مسئله بسیار جدی برای ما وجود داشت؛ اینکه همیشه آن سمت میز می‌نشستیم و به دنبال کسانی بودیم که در شکل‌گیری کسب‌وکارهای فناور و تحقق ایده‌های نوآورانه و رویاهای فناورانه به ما کمک کنند. اما در بسیاری از مواقع چنین ظرفیتی وجود نداشت.
بسیاری از مواقع ما پروژه‌های خوبی را به علت نداشتن تامین مالی مناسب از دست می‌دادیم و امکان رقابت‌پذیری ما از بین می‌رفت. زمانی که در اوایل دهه 90 این امکان در گروه مالی پاسارگاد فراهم شد تا بتوانیم شرایط سختی را که خودمان تجربه کرده بودیم برای جوانان آسان‌تر کنیم، این موضوع برایمان جذاب شد. به همین دلیل در خرداد 91 ، تاسیس و ثبت رسمی شناسا را با حمایت جدی گروه مالی پاسارگاد، به عنوان یک فرصت برای کمک به جوانان فناور نگاه کردیم.
شناسا چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
شناسا در واقع VC گروه مالی پاسارگاد محسوب می‌شود. به تعبیر دقیق‌تر می‌تواند بازوی فعالیت‌های نوآورانه در گروه مالی پاسارگاد تلقی شود، به همین دلیل است که ما در شناسا یک زنجیره‌ی ارزش به نسبت کامل از مراحل مختلف سرمایه‌گذاری داریم. این مراحل شامل: پیش‌شتابدهی، شتابدهی، پسا شتابدهی و راندهای مختلف سرمایه‌گذاری است. سعی کرده‌ایم ابزارهای متناسب با این حوزه‌ها را در شناسا داشته باشیم. دو سامانه‌ی تامین مالی جمعی اینوستوران (با رویکرد سهام- با مجور فرابورس) و فاندوران (با رویکرد پاداش) را داریم که می‌تواند به توسعه این فضا کمک کند.
تلاش می‌کنیم تا فرصت‌های خوش آتیه در نزد جوانان خوش فکر را شناسایی کنیم، با آن‌ها مشارکت کرده و سعی کنیم تا رویاهای مشترک یکدیگر را محقق کنیم.
علت برگزاری رویداد در حوزه IOT توسط شناسا چیست؟
سرمایه‌گذاری جسورانه، خطرپذیر، ریسک‌پذیر و یا هر تعبیر دیگری که از این نوع سرمایه‌گذاری داشته باشیم، معطوف به اتفاقات آینده است. همه می‌دانیم که فضای اینترنت اشیا، فضایی است که در آینده چهره دنیا را متاثر خواهد کرد. اگر یک مجموعه می‌خواهد در تحقق رویاها و ساختن آینده درگیر باشد، نمی‌تواند خود را از این حوزه دور نگه دارد.
شناسا به عنوان مجموعه‌ای که مطالعات روندهای فناوری را در دستور کار خود دارد،IOT را به عنوان یک موضوع جذاب دیده است. به همین دلیل علاوه‌بر سرمایه‌گذاری‌هایی که قبلا در راندهای مختلف انجام داده و رویدادهایی که برگزار کرده علاقه‌مند است که به این حوزه بیشتر بپردازد، فرصت‌های بیشتری را شناسایی کرده و در کنار آن‌ها حرکت کند.
کشور ایران با چه چالش‌هایی در حوزه IOT مواجه است؟
ما در حوزه IOT هم مانند هر حوزه‌ی دیگر در بحث زیرساخت‌ها دچار مسئله هستیم. شرایط خاص کشور به لحاظ تبادلات بین‌المللی که داریم تامین بعضی از تجهیزات را دچار مشکل می‌کند. طبیعتا ممکن است در حال حاضر بسترهای لازم برای حوزه‌هایی که باید در آینده وضعیت بهتری پیدا کنند فراهم نباشد. یا بازار این حوزه‌ها به اندازه کافی رشد نکرده باشد. به این دلایل ممکن است فعالیت در این حوزه‌ها کمی دشوار شود.
از طرفی دیگر ممکن است منابع و ظرفیت‌های موجود برای ورود در این حوزه کفایت نکند. در واقع فعالان حوزه‌ی IOT هم ممکن است به حد کافی نباشند. ولی با توجه به پیش‌بینی‌ها، درباره اینکه در آینده‌ای نزدیک تعداد دستگاه‌هایی که به اینترنت اشیا تجهیز خواهند شد بسیار زیاد است؛ به‌نظر می‌رسد در آینده فرصت‌های خوبی پیش روی فعالان این حوزه وجود دارد.
مقاله مرتبط:10 کاربرد برتر اینترنت اشیا در سال 2020
استراتژی شناسا در رویداد IOT چیست؟
ما به دنبال تنوع فکری در بین جامعه‌ی مخاطبمان یعنی همان جامعه‌ی کارآفرینان هستیم. حوزه‌هایی مانند حوزههای مدیریت هوشمند شهری، حوزههای سلامت و نظایر آن برای شناسا جذاب است. حوزه‌ی مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی و آب به نظر می‌رسد، می‌تواند جذاب و مثمرثمر باشد. هر ایده‌ای که بر اساس روندیابی‌ای که دوستان انجام داده‌اند یا مشکلاتی که شناسایی کرده‌اند می‌تواند به وسیله IOT پاسخ داده شود، مورد علاقه ماست. در این مسیر طبیعتا در راندهای مختلف هیچ فرصتی برای ما قابل چشم‌پوشی نخواهدبود.
وضعیت ایران در حوزه اینترنت اشیا به چه صورت است؟
ظرفیت‌های بسیار خوبی در کشور برای IOT وجود دارد. ما دارای یک کشور پهناور هستیم. مسائل محیط زیستی و بحران آب برای ما جدی است، لذا به نظر می‌رسد IOT می‌تواند یکی از ابزارها و راهکارهایی باشد که می‌تواند در این حوزه کمک کند.
یک علاقه‌ی عمومی و به نسبت فراگیر در کشور به حوزههای نو و در بین آحاد جامعه وجود دارد، که این هم به نظر من یک نکته‌ی مثبت است. مردم ما و سازمان‌ها پذیرای اتفاقات جدید هستند. مردم ما علاقه‌مند به حوزههای نو و معطوف به آینده هستند.
به لحاظ دانش فنی پایه هم شاید وضع مهندسی بد نباشد. اما به نظر می‌رسد در حال حاضر علی‌رغم علاقه‌ای که دیده می‌شود، هنوز بازیگران کافی در حوزه‌ی IOT شکل نگرفته است. یکی از کارهایی که همه‌ی ما به عنوان فعالان این حوزه باید انجام دهیم، این است که به شکل‌گیری اکوسیستم مناسب IOT در این حوزه کمک کنیم. تا گردش کار و اتفاق بهمنی که می‌خواد رخ دهد، راحت‌تر شکل بگیرد. هر مقدار هم‌افزایی و سینرژی بین بازیگران بهتر شود، این روند تسریع بهتری خواهد داشت.
یک تیم برای ورود به IOT باید شامل چه مهارت‌هایی باشد؟
با توجه به اینکه حوزه IOT حوزه‌ی خیلی قدیمی محسوب نمی‌شود، تیم‌هایی که در آن ورود می‌کنند علاوه‌بر مهارت‌های فنی که طبیعتا این حوزه به آن احتیاج دارد، باید فهم خوبی از فناوری و حوزههای متنوع و گسترده و عمدتا بکر کاربردهای فناوری‌های نو داشته باشند. تصور من این نیست که یک کسب‌وکار نو پا از ابتدا باید تا انتهای مسیرش را دقیقا تخمین زده باشد تا در این حوزه ورود کند. ذات این حوزه ها نوشوندگی و پویایی و تغییر است.
اگر در حوزه‌هایی که نیازمند ارتباط اجزای مختلف با یکدیگر هستند، یک بستر مناسب برای مسائل و موضوعات کاربردی که یک نیاز جدی است شکل بگیرد؛ در طول مسیر معمولا استارت‌آپ‌ها می توانند راه خود را پیدا کنند، مسیر را اصلاح کنند و از شبکه ارتباطات بهره بگیرند و مشکلات را حل کنند.
این توقع که یک استارتاپ باید تمام گام‌های مسیر را شناخته باشد وجود ندارد. شاید قیاس دقیقی نباشد اما این مسئله شبیه خود بحث اینترنت است. در واقع اگر به مسیری که اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های اینترنتی طی کردند توجه کنیم، یک ظرفیت بود که آرام آرام از این ظرفیت در حوزههای مختلف استفاده شد، به بلوغ رسیده و اصلاح شد. این مسیر در حوزه‌ی IOT هم اتفاق خواهد افتاد و به نظر می‌رسد شبکه‌سازی و تعامل جزو ویژگی‌های اساسی یک تیمی است که در حوزه‌ی IOT فعالیت می‌کند.
اینترنت اشیا حوزه خاصی دارد؟
مانند بحث اینترنت، تنوع حوزه‌ای می‌تواند وجود داشته باشد. در حوزههای سلامت، مراقبت منزل و مراقبت افراد می‌تواند وجود داشته باشد. در بحث مدیریت منابع طبیعی، منابع آب و خاک، توزیع آبیاری کشاورزی و ردگیری حمل‌ونقل می‌تواند موثر باشد. در بحث ساختمان‌های هوشمند کاربرد ویژه‌ای دارد.
در واقع موضوعی است که می‌تواند دامنه اثر بسیار گسترده‌ای داشته باشد. بعضی از تخمین‌ها تا چند سال آینده تعداد دستگاه‌های متصل با IOT را تا چند صد میلیون دستگاه در کشور متصور شده‌اند. به نظر می‌رسد افق‌های پیشرو، افق‌های شایسته توجهی هستند.
پیام شما به استارتاپ‌هایی که می‌خواهند در این حوزه ورود کنند چیست؟
راه‌اندازی یک کسب‌وکار نیازمند تاب‌آوری است. چالش‌هایی که کسب و کارهای نوآور دارند، در کنار هر چالشی که کسب و کارهای کلاسیک هم دارند قرار می‌گیرد. بنابراین افرادی که در این حوزه ورود می‌کنند باید تاب‌آوری داشته باشند و زود خسته نشوند. به خاطر جدید بودن حوزه فعالیت استارتاپی، باید انعطاف خوبی داشته باشند و روندها را به خوبی دنبال کنند. مهم‌تر از همه اینکه رویایی که در ذهن خود دارند را جدی بگیرند و از تلاش برای رسیدن به رویای خود دست نکشند. اگر بتوانند این موارد را با یکدیگر تلفیق کنند، “خود راه بگویدت که چون باید رفت”
کافه سینرژی چه کاری انجام می‌دهد؟
کافه سینرژی یک کافه در راستای هم‌افزایی است. به عبارت دیگر کافه با همان مفهومی که کافه دارد، فضایی برای تعامل است. در حوزههای مختلف کلونی‌های فکری متنوعی در کافه‌ها جمع می‌شدند و با یکدیگر تبادل نظر می‌کردند. ما در واقع فضای کافه را برای تعامل فعالین اکوسیستم نوآوری شکل داده‌ایم و اعتقادمان این بوده که از کنار هم قرار گرفتن آدم‌ها در چنین محیطی، یک هم‌افزایی رخ می‌دهد. برای اینکه بسیاری از اوقات در یک فضای راحت و بی تکلف و فارغ از سازوکارها و پروتکل‌های حقوقی پیچیده، نیاز است با یکدیگر تعامل و تبادل نظر داشته و به ارزش‌آفرینی بپردازیم. در مدت شکل‌گیری کافه سینرژی، این مجموعه سعی کرده به این فرم فعالیت بکند و امیدواریم که این روند بتواند ادامه پیدا کند.
شناساترین خاطره‌ای که امسال داشته‌اید چه بوده است؟
ما یک رویدادی در پاییز داشتیم. یک دورهمی خوبی با همکاران، مشاوران، نمایندگان در هیات مدیره شرکت‌های سرمایه پذیر سبد شناسا، با یکدیگر شکل دادیم. رویداد خوبی بود منتها چیزی که این رویداد را جذاب‌تر کرد، لیستی از اتفاقات مثبتی که در یک سال گذشته رخ داده بود به صورت پی‌در‌پی پخش می‌شد. تعدد این اتفاقات خوب و نقش‌آفرینی واحدهای مختلف سازمان برای من بسیار جذاب بود. اینکه تک‌تک اجزای سازمان مستقل از اینکه چه ماموریتی داشتند، یک سهمی در آن لیست اخبار داشتند و حس خوبی را به من منتقل کرد. اینکه ما در یک مجموعه‌ی پویا و پرتلاش فعالیت می‌کنیم.
یک درس از سال 1400 برای افراد اکوسیستم
تاب‌آوری،انعطاف و خلاقیت و نوآوری. در واقع در برابر مشکلاتی که پیش روی ما قرار دارد، تسلیم نشویم و به دنبال راه‌حل‌های نوآورانه برای غلبه بر مشکلات باشیم.
سال 1401 را با چه امید و آرزویی شروع کنیم؟
ثبات و آرامش بیشتر برای همه در جامعه.
