به دلیل نبود اطلاعات کامل و جامع درباره مراکز حمایت از استارتاپها پایگاه تکراسا با حمایت و پشتیبانی مجموعه «۱۰۰ استارتاپ» به عنوان یاور تحقیقاتی، اقدام به تحقیق در این موضوع کرده است که نتایج این تحقیقات در قالب سری مقاله‌های تحقیقاتی «مراکز حمایت از استارتاپها» به زیست‌بوم کارآفرینی ایران عرضه می‌شود.
در مجموعه مقالات پیشین به انواع گوناگون شتاب‌دهنده‌ها و مدل درآمدی آن‌ها پرداخته شد. از آنجایی که طبق آمار ارائه شده در سال ۲۰۱۹، حدود ۶۰٪ شتاب‌دهنده‌های شرکتی (Corporate) بعد از دو سال شکست می‌خوردند (منبع)، در این مقاله قصد داریم مجموعه عوامل مؤثر در شکست شتاب‌دهنده‌ها را بررسی نماییم تا به درک و شناخت روشنی در تعیین مسیر حرکت شتاب‌دهنده‌ها دست یابیم و به تأثیر از آن بتوانیم گام‌های مؤثری را در جهت رسیدن به موفقیت برداریم. در پایان مقاله نیز نمونه‌هایی از شتاب‌دهنده‌های موفق را با ذکر آمار ارائه خواهیم داد.
وای‌سی (Ycombinator) به عنوان اولین شتابدهنده دنیا در سال ۲۰۰۵ توسط پاول گراهام (Paul Graham) در آمریکا شکل گرفت. با موفقیت این شتابدهنده، شتاب‌دهنده‌های بسیاری در آمریکا و سایر نقاط جهان شکل گرفتند. شتاب‌دهنده‌هایی که صرفاً مدل وای سی را کپی کرده و بدون توجه به شرایط جامعه و تفاوت‌های کشور یا شهر خود سعی داشتند تا به موفقیتی نظیر آنچه وای‌سی به آن دست یافته بود برسند.
اکثر شتاب‌دهنده‌های دنیا قصد یا نیت خوبی دارند؛ اما در عمل ارزش واقعی را به استارتاپها نمی‌دهند و صرفاً مقدار سرمایه اولیه‌ای برای استارتاپها تأمین می‌کنند. بعضی از شتاب‌دهنده‌ها ممکن است حتی اثر مخرب داشته باشند.
مقایسه استارتاپ‌های شتابدهنده با سایر استارتاپها:
در این بخش به منظور درک بهتر از وضعیت استارتاپ‌های شتابدهنده با سایر استارتاپها، قصد داریم استارتاپ‌های شرکت کرده در شتاب‌دهنده‌ها و استارتاپ‌های شرکت نکرده را از لحاظ شاخص میانگین طول عمر استارتاپها، میانگین درآمد و میانگین تأمین مالی سهام آن‌ها با یکدیگر مقایسه کنیم.
همانطور که داده‌های مربوط به شکل‌های بالا نشان می‌دهد، استارتاپ‌های شرکت کننده در شتاب‌دهنده‌ها نرخ جذب سرمایه، درآمد و طول عمر بیشتری نسبت به آن‌هایی که شرکت نمی‌کنند دارند. آیا این به معنای موفقیت شتاب‌دهنده‌ها است؟
درست است که در نمونه آماری شکل‌های فوق، شتاب‌دهنده‌ها در بهبود وضعیت استارتاپها نقش داشته‌اند؛ اما لزوماً به معنای موفقیت شتاب‌دهنده‌ها نیست.
موفقیت مفهومی نسبی است و از دیدگاه‌های مختلف، تعاریف متفاوتی دارد. منظور ما از شکست شتاب‌دهنده‌ها، عدم موفقیت آن‌ها در رشد سریع (Scale-Up) و موفق استارتاپها و جذب سرمایه مناسب آن‌ها در مراحل بعدی است.
آمار شتاب‌دهنده‌های مطرح در سال ۲۰۱۲
جدول زیر آمار چهار شتابدهنده مطرح در آمریکا را در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد. گرچه این آمار کمی قدیمی به نظر می‌رسند؛ اما اطلاعات خوبی راجع به شتاب‌دهنده‌های اولیه و موفق جهان ارائه می‌دهند. از میان چهار شتابدهنده معرفی شده در این جدول، دو شتابدهنده وای‌سی و تک‌استارز (Techstars) به طور جداگانه در پایان مقاله بررسی می‌شوند.
دلایل شکست بیشتر شتاب‌دهنده‌ها
از آنجایی که ۹۰ درصد استارتاپها شکست می‌خورند و شتاب‌دهنده‌ها نیز ارتباط بسیار نزدیکی با استارتاپها دارند، می‌توان گفت که بیشتر برنامه‌های شتاب‌دهنده‌ها نیز منجر به شکست می‌شود. (منبع) به طور مثال:
- از ۲۰ تا ۳۰ استارتاپ برتر در هند (از لحاظ میزان درآمد، ارزش و…) تقریباً هیچ کدام از آن‌ها عضو شتابدهنده یا مرکز رشد (Incubator) نبوده‌اند. در سایر نقاط جهان نیز (به خصوص مناطق در حال توسعه) وضع تقریباً به همین منوال است. (منبع)
- بررسی دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک برتر نشان می‌دهد که نقطه شروع بسیاری از کارآفرینان و بنیانگذاران استارتاپ‌های برتر بوده‌اند؛ اما تقریباً هیچ کدام از استارتاپ‌های آن‌ها در شتابدهنده یا مرکز رشد خود دانشگاه شرکت نکرده‌اند.
- بسیاری از شتاب‌دهنده‌ها و انکوباتورها که تعداد زیادی استارتاپ را رشد داده‌اند، حتی یک استارتاپ هم نداشته‌اند که به موفقیتی خارق‌العاده برسد و درآمد و ارزش بسیار بالایی را به دست آورد.
حال سوالی که در ذهن شکل می‌گیرد این است که مهمترین عوامل شکست شتاب‌دهنده‌ها چه بوده است؟
دیدگاه پیتر رلان (Peter Relan)
پیتر رلان، کارآفرین برجسته‌ی دره‌ی سیلیکون (Silicon Valley) و بنیانگذار مرکز رشد یووب (YouWeb)، علل این شکست را این گونه بیان می‌کند:
۱. منتورینگ ناکافی برای تعداد زیادی استارتاپ
داشتن استارتاپ و تأمین سرمایه به تنهایی باعث موفقیت نمی‌شود. لازم است تا کارآفرینان کم تجربه آموزش‌ها و راهنمایی‌های لازم را ببینند و از همه جوانب به کسبوکار خود نگاه کنند. وجود تعداد زیاد استارتاپ و کمبود منتورینگ مناسب باعث می‌شود تا برای اکثر استارتاپها یک نسخه تجویز گردد. گاهی نیز عکس این قضیه پیش می‌آید. منتورها بیش از حد در کار استارتاپها دخالت می‌کنند که موجب سردرگمی استارتاپها می‌شود.
۲. نبود مسیر شفاف برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ در مراحل بعدی
استارتاپها بعد از شرکت در برنامه‌های شتابدهنده و در دمو دی (Demo Day)، توقع دارند تا مقدار زیادی سرمایه جذب کنند. اما در واقعیت آن‌ها بر سر جذب جریانی از سرمایه به رقابت می‌پردازند. زیرا بیشتر استارتاپها ویژگی هستند نه محصولی که مشکل مهمی را حل کند. بسیاری از استارتاپها در دمو دی آماده جذب سرمایه نیستند. یعنی استارتاپ آن‌ها هنوز به مرحله‌ای نرسیده است که سرمایه جذب کند. خیلی از استارتاپها سرمایه بذری (Seed) را به راحتی جذب می‌کنند؛ اما برای مراحل بعدی جذب سرمایه، مانند سری A، دچار مشکل شده و ناکام می‌مانند.
۳. فقدان منابع مناسب توسعه کسبوکار
منابع توسعه کسبوکار (Business development) و بررسی آمار موفقیت، دو عامل مهم برای کارآفرینان در انتخاب بین شتاب‌دهنده‌های مختلف است. اگر شتابدهنده منابع مناسبی نداشته باشد و ارزش لازم را به استارتاپ ندهد، محکوم به شکست است.
یکی از مدل‌های موفق به عقیده رلان، مدل اعضای فنی قوی (High-tech) و تغییر و بهبود مداوم ایده (Pivot) است که در مرکز رشد یووب استفاده می‌شود. این شتابدهنده، تیم یا برنامه کسبوکار (Business Plan) نمی‌پذیرد، بلکه هکرهای حرفه‌ای و برنامه‌نویس‌های استثنایی را جذب می‌کند.
این برنامه‌نویس‌ها در برنامه‌ای یک ساله بر روی ساخت محصولی کار می‌کنند و آن را روانه بازار می‌نمایند. اگر نتیجه و تقاضای بازار مناسب نبود، محصول خود را تغییر (Pivot) می‌دهند و بر روی محصولی دیگر کار می‌کنند تا به کشش بازاری مناسبی برسند. سپس با دریافت سرمایه از شتابدهنده، محصول خود را توسعه (Scale-Up) داده و استارتاپ شکل می‌گیرد.
از نظر اندی کارز (Andy Cars)
اندی کارز دلایل شکست بیشتر شتاب‌دهنده‌ها را این طور بیان می‌کند.
۱. شتاب‌دهنده‌ها از جذب بهترین تیم‌ها عاجزند.
بیشتر شتاب‌دهنده‌ها، تیم‌ها را از شهرهای خود که معمولاً شهرهای بزرگ و مهم هستند برمی‌‌گزینند. اما این نباید معیاری مهم برای انتخاب تیم‌ها باشد. تیم‌های انتخابی باید دانش و تجربه کافی داشته باشند. به عنوان مثال در دره سیلیکون بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴، میانگین سنی کارآفرینان و بنیانگذاران ۴۱ سال بوده است. البته این به معنای جذب تیم‌های مسن‌تر نیست. (منبع)
۲. شتاب‌دهنده‌ها فاقد یک برنامه انتخابی قاطع و ساده هستند.
همه شتاب‌دهنده‌های موفق، دارای فرآیندی کارآمد و قاطع برای جذب تیم‌های استارتاپی هستند. همچنین برنامه آن‌ها ساده است. یعنی حجم برنامه‌ها به گونه‌ای است که تیم‌ها بتوانند به خوبی بر روی استارتاپ خود تمرکز کنند و سردرگم نشوند.
۳. تمرکز نکردن بر حوزه‌ای خاص و تبدیل شدن به همه کاره و هیچ کاره
شتاب‌دهنده‌هایی که برنامه‌های آن‌ها منجر به شکست می‌شود، معمولاً حوزه خاصی را به طور واضح هدف نگرفته‌اند تا متناسب با آن حوزه، منتورینگ، جذب سرمایه‌گذار و سایر خدمات خود را به تیم‌های استارتاپی تعیین کنند.
۴. شتاب‌دهنده‌ها از جذب کارآفرینان باتجربه به عنوان منتورهای خود عاجزند.
بدون داشتن منتورهای قوی، جذب تیم‌های با استعداد هم دشوار است. شتاب‌دهنده‌های موفق پیش از فرآیند انتخاب تیم، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران باتجربه را به عنوان منتور جذب می‌کنند.
جذب منتورهای باتجربه و با‌انگیزه و تعامل مداوم آن‌ها با شتابدهنده و تیم‌های استارتاپی، کلید داشتن برنامه‌ای موفق است.
در برخی از برنامه‌های ناموفق، صرفاً از افراد متخصص در حوزه‌ای از تکنولوژی یا اساتید دانشگاه که فاقد تجربه کارآفرینی هستند، به عنوان منتور استفاده می‌کنند.
۵. شتاب‌دهنده‌ها در ساخت شبکه‌ای بزرگ و فعال از سرمایه‌گذاران شکست می‌خورند.
گرچه جذب بیش از ۱۰۰ سرمایه‌گذار در دمو دی ضروری است؛ اما برنامه جذب و معرفی سرمایه‌گذاران از روز اول برنامه شتابدهنده باید مدنظر باشد.
برنامه‌های شکست خورده معمولاً گروهی از سرمایه‌گذاران را فقط در دمو دی آماده می‌کنند و به روند جذب سرمایه استارتاپها لطمه می‌زنند.
باید توجه داشت که سرمایه‌گذاران جذب شده فعال باشند؛ یعنی اگر سرمایه‌گذاری در ۱۲ تا ۱۸ ماه گذشته سرمایه‌گذاری نکرده باشد، فعال محسوب نمی‌شود.
۶. از جذب نیروهای شایسته برای تیم شتابدهنده عاجزند.
برنامه‌های شتاب‌دهنده‌ای که توسط گروهی از دانشجویان جوان اجرا می‌شوند معمولاً منجر به شکست می‌شوند؛ چون تجربه و تخصص کافی برای هدایت تیم‌ها را ندارند. یک تیم شتابدهنده موفق علاوه بر هدایت بنیانگذاران، به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه:
- با منتورها بهترین تعامل را داشته باشند.
- چگونه استارتاپ خود را تغییر داده و بهینه کنند.
- چگونه استارتاپ خود را با تکنولوژی مناسب پیوند دهند.
- چگونه با گروه‌های مختلف سرمایه‌گذاران مذاکره کرده و آن‌ها را جذب خود کنند.
۷. از ساخت شبکه‌ای وفادار و بزرگ از فارغ‌التحصیلان شتابدهنده عاجزند.
هر چه دوره شتاب‌دهی موفق‌تر باشد، شبکه فارغ‌التحصیلان بزرگتر و بهتر خواهد شد. برای بنیانگذاران استارتاپ‌های دوره بعدی شتابدهنده، ارتباط با کارآفرینانی موفق و باتجربه که دوره شتاب‌دهی را گذرانده و به افراد مهم در صنعت خود تبدیل شده‌اند، بسیار ارزشمند است.
۸. شتاب‌دهنده‌ها فاقد استراتژی مشخص و قابل اندازه‌گیری هستند.
پیتر دراکر (Peter Drucker) می‌گوید:
“اگر ندانی که چقدر است نمی‌توانی آن را مدیریت کنی.”
اگر شتابدهنده نداند که دقیقاً اهداف استراتژی که معین کرده چیست، نمی‌تواند به خروجی مناسب دست پیدا کند. تمرکز بر روی فعالیت‌هایی که پیوندی با استراتژی دقیق و معینی ندارند، بدون شک منجر به شکست خواهد شد.
معمولاً موفقیت شتاب‌دهنده‌ها را با معیارهای زیر می‌سنجند:
- میانگین جذب سرمایه به ازای هر استارتاپ
- تعداد استارتاپ‌های با سابقه بیش از ۲ الی ۵ سال حضور در شتاب‌دهنده‌ها
- میزان خروج استارتاپها و ارزش خروجی آن‌ها
- میزان رضایت فارغ‌التحصیلان شتابدهنده از برنامه آن‌ها
لازم به ذکر است که برخی معتقدند معیار جذب سرمایه نمی‌تواند معیار کاملی برای سنجیدن موفقیت شتاب‌دهنده‌ها باشد. زیرا شتاب‌دهنده‌ها واسطه‌‌ای بین استارتاپها و سرمایه‌گذارانی هستند که معمولاً به دنبال سود بسیار زیاد (ریسک خیلی بالا) یا به قولی یونیکورن (Unicorn) هستند. لذا ممکن است در مراحلی استارتاپ جذب سرمایه کند که به بلوغ کافی نرسیده باشد؛ که می‌تواند موجب شکست آن شود. (منبع)
چند توصیه مهم برای شتاب‌دهنده‌ها
با توضیح کامل درباره دلایل اصلی شکست شتاب‌دهنده‌ها می‌توان تا اندازه‌ای فهمید که شتاب‌دهنده‌ها باید چه نکاتی را در جهت موفقیت خود رعایت کنند.
در این میان، توجه به توصیه‌های جان رمی (John Ramey)، کارآفرین دره سیلیکون و با سابقه منتورینگ بیش از ۱۵۰۰ بنیانگذار استارتاپی در بیش از ۳۰ کشور جهان، برای شتاب‌دهنده‌ها خالی از لطف نیست و قطعاً نکات خوبی را به همراه خواهد داشت.
۱. مدل سیلیکون ولی را کپی نکنید!
مدل شتاب‌دهنده‌ها در سانفرانسیسکو (SF) لزوماً آن چیزی که در وبلاگ‌ها پست می‌کنند نیست. مسائل دیگری نیز در واقعیت دره سیلیکون وجود دارند که در وبلاگ‌ها بررسی نشده است.
مدل‌های سیلیکون ولی مخصوص همان شرایط و اکوسیستم است که در بعضی مسائل بسیار قوی و در بسیاری از مسائل دیگر ناکارآمد و ضعیف است. باید مدل شتابدهنده خود را بسازید که متناسب با شرایط جامعه و اکوسیستم استارتاپی همان منطقه باشد.
این موضوع به خوبی در بحث استراتژی نوین شتاب‌دهنده‌ها آمده است. اخیراً شتاب‌دهنده‌ها دریافته‌اند که دیگر کپی کردن مدل سیلیکون ولی جواب نمی‌دهد و آن‌ها باید مدل مخصوص به خود را که متناسب با شرایط محیطی آن‌هاست داشته باشند. بنابراین بسیاری از شتاب‌دهنده‌ها به سوی شخصی‌‌سازی (Customization) مدل خود حرکت کرده‌اند.
۲. بدانید که بین اکوسیستم استارتاپی (مدل یونیکورن) و سایر اشکال اکوسیستم کارآفرینی فرق زیادی وجود دارد.
قطعاً بین استارتاپی مبتنی بر تکنولوژی، سود و ریسک بالا با رستورانی معمولی که صرفاً درآمد مناسبی دارد، فرق‌های زیادی است. شاید سرمایه‌گذاری در رستوران سودآور باشد؛ اما میلیون‌ها دلار هم ایجاد نمی‌کند.
۳. دانشگاه‌های جدید، شتاب‌دهنده‌ها هستند.
هدف اصلی یک شتابدهنده باید آموزش فوت کوزه‌گری کارآفرینی باشد. بنابراین بنیانگذاران استارتاپها پس از فارغ‌التحصیلی از شتابدهنده، باید دانش جذب سرمایه، رشد و توسعه کسبوکار را کسب کرده باشند.
۴. بهبود روابط و شکارکردن ضروری است!
خصوصاً در اکوسیستم‌های غیر از دره سیلیکون این مورد اهمیت پیدا می‌کند. یکی از اهداف اصلی رویدادها و تبلیغات، جذب بنیانگذارانی با پتانسیل بالاست. شتابدهنده باید مانند یک شکارچی، کارآفرینان بالقوه را جذب خود کرده و شکارشان کند.
۵. به طرز چشم‌گیری منتورینگ را بهبود دهید.
همان طور که پیش‌تر نیز گفته شد، منتورها باید باتجربه باشند. باید چیزهایی را که می‌خواهید انجام شود به منتورها بگویید و آن‌ها را پاسخگو بدانید. علاوه بر این منتورها باید در مرحله مناسب، بنیانگذاران استارتاپها را راهنمایی کنند؛ مثلاً در هفته سوم از شروع برنامه نباید از سرمایه‌گذاران خطرپذیر به عنوان منتور استفاده کرد.
۶. از جلسات آموزشی، همایش‌ها و منتورینگ بیش از اندازه پرهیز کنید.
کیفیت برنامه‌ها مهم‌تر از کمیت یا طول برنامه‌هاست. جلسات آموزشی و رویدادهای طولانی باعث خستگی، افزایش هزینه و عدم یادگیری مناسب بنیانگذاران استارتاپها خواهد شد. باید به تیم‌ها اجازه داد تا به مرور رشد کرده و بهتر شوند.
۷. همه را دوست بدارید اما بر روی شایسته‌ها سرمایه‌گذاری کنید.
سرمایه‌گذاری بر روی بنیانگذاران شایسته باعث موفقیت شتابدهنده می‌شود.
نظام شتابدهنده باید شایسته سالار باشد. بنیانگذاران استارتاپها باید بدانند که تحت قضاوت هستند و شایستگی آن‌ها در شتابدهنده، به صورت مداوم بررسی می‌شود.
۸. یکی از مسائل مهم و ارزشمند شتاب‌دهنده‌ها، پشتیبانی استعدادها (Talent) است.
بنیانگذاران شتابدهنده وای‌سی گفته‌اند این بزرگترین ارزش در داخل شتابدهنده آن‌ها بوده است. شما به عنوان یک شتابدهنده باید یک دلال (Matchmaker) حرفه‌ای برای استعدادها باشید.
ایده استارتاپی با یک تیم خوب تقاضایی در بازار ندارد. به آن‌ها کمک کنید تا بهتر شوند. بنیانگذارانی که شکست خورده‌اند را پشتیبانی کرده و آن‌ها را بازیابی (Recycle) نمایید.
نمونه شتاب‌دهنده‌های موفق جهان
معیارهای زیادی برای طبقه‌بندی شتاب‌دهنده‌های برتر توسط منابع مختلف در نظر گرفته شده است. بنابراین شتاب‌دهنده‌هایی را بررسی کرده‌ایم که بیشتر در منابع مختلف ذکر شده‌اند یا سال‌های متمادی برنامه آن‌ها جزء برنامه‌های موفق و پیشرو بوده است. (منبع)
لازم به ذکر است شتاب‌دهنده‌های موفق دیگری نیز در سایر کشورهای دنیا وجود دارند؛ اما تمرکز ما در این مقاله بر روی شتاب‌دهنده‌های شکل گرفته در اروپا و آمریکا (اکوسیستم استارتاپی بالغ‌تر) بوده است.
توضیحات کلی مربوط به هر شتابدهنده، بیشتر معطوف به نکات متمایز‌کننده و جالب آن‌هاست که دلایل اصلی موفقیت آنان نیز بوده است. بنابراین از توضیحات تکراری در مورد بسیاری از برنامه‌های مشترک آن‌ها صرف نظر شده است.
نمونه شتاب‌دهنده‌های موفق در اروپا
۱. استارتاپ بوتکمپ (StartupBootcamp):
استارتاپ بوتکمپ به عنوان یک شتابدهنده با بیش از ۲۰ برنامه بین‌المللی مختلف در انگلستان مستقر است. هر یک از برنامه‌های آن‌ها بر روی حوزه‌ای خاص متمرکز است. حوزه‌هایی مانند فینتک (Fintech)، امنیت، اینترنت اشیا، سلامت، حمل و نقل و… .
برنامه جذب تیم توسط این شتابدهنده در مدت یک دوره ۳ ماهه و به طور سالیانه انجام می‌شود. در این مدت رویدادها، مسابقات و کنفرانس‌هایی برگزار می‌گردد که کارآفرینان می‌توانند با اعضای شتابدهنده آشنا شده و خود را معرفی کنند تا بتوانند شانس پذیرش خود را در شتابدهنده بالاتر ببرند. (منبع)
بعد از پایان دوره جذب تیم، هر برنامه ۲۰ کارآفرین برتر را انتخاب می‌کند. سپس با اعضای شتابدهنده، منتورها، شرکت‌های همکار شتابدهنده و سرمایه‌گذاران مصاحبه حضوری می‌کنند. در نهایت ۸ تا ۱۲ تیم به دوره شتاب‌دهی وارد می‌شوند.
برنامه این شتابدهنده به مدت ۳ ماه برگزار می‌شود و در این مدت تیم‌ها می‌توانند با بیش از ۴۰۰ سرمایه‌گذار، فعال صنعت، منتور و … آشنا شده و مشورت بگیرند. نقطه قوت این شتابدهنده، شبکه قوی و بین‌المللی متشکل از منتورها و شرکت‌هایی مثل آمازون (Amazon)، هاب‌اسپات (Hubspot) و سِندگرید (Sendgrid) است. همچنین در این برنامه‌ها تعداد زیادی سرمایه‌گذار فرشته (Angel Investor) حضور دارند که فرصتی طلایی برای تیم‌ها است. (منبع)
در پایان برنامه نیز دمو دی برگزار می‌شود و تیم‌ها در حضور بیش از ۱۰۰۰ نفر از فعالان اکوسیستم استارتاپی، ایده خود را ارائه می‌دهند. بعد از فارغ‌التحصیل شدن، برنامه رشد فارغ‌التحصیلان برای تیم‌ها درنظر گرفته شده است؛ که در آن رویدادهایی برگزار می‌شود تا تیم‌ها بتوانند مشورت‌های لازم را دریافت کرده و جذب سرمایه کنند.
۲. وایرا (Wayra):
وایرا شتابدهنده مستقر در شهر مادرید اسپانیا است که برنامه‌های بین‌المللی زیادی دارد و همانند شتابدهنده قبلی برای هر حوزه از تکنولوژی، یک برنامه خاص در نظر گرفته است.
شرکت ارتباطی تله‌فونیکا (Telefónica) اسپانیا موسس و پشتوانه اصلی این شتابدهنده است. این فرصتی مناسب برای تیم‌های عضو شتابدهنده است تا با این شرکت همکاری کنند. به طور مثال از طریق همکاری‌های این شرکت با استارتاپ‌های شعبه لندن این شتابدهنده، ۱۸ میلیون دلار درآمدزایی شده است. (منبع)
برای پذیرش در این شتابدهنده، تیم‌ها باید نمونه محصول اولیه (MVP) داشته باشند. در روند انتخاب تیم‌ها به مرحله‌ای که استارتاپ در آن قرار دارد، توجه زیادی می‌شود. این شتابدهنده اخیراً بر استارتاپ‌های بالغ‌تر متمرکز شده و سرمایه‌گذاری می‌کند. (منبع)
مدت برنامه این شتابدهنده ۸ ماه است. اما در صورتی که تیم‌ها نیاز بیشتری به دوره شتاب‌دهی داشته باشند؛ حداکثر تا ۱۲ ماه می‌توانند در شتابدهنده بمانند. در طول برنامه شتاب‌دهی، از تیم‌ها ۳۴ هزار پوند بابت خدماتی که به آن‌ها می‌دهند دریافت می‌گردد؛ که بسته به نوع برنامه ممکن است این میزان شهریه تغییر کند.
برنامه به صورت فضای کار اشتراکی می‌باشد. همچنین تیم‌ها می‌توانند به شبکه بین‌المللی شتابدهنده در بیش از ۱۵ کشور دنیا؛ متشکل از سرمایه‌گذاران، منتورها، فارغ‌التحصیلان و مشتریان (بیش از ۳۵۰ میلیون نفر) متصل شوند. همچنین استارتاپ‌های تحت حمایت شتابدهنده شعبه لندن می‌توانند از تسهیلات و ویژگی‌های دانشگاه ادینبرو (University of Edinburgh) استفاده کنند.
ساختار سرمایه‌گذاری این شتابدهنده بر روی تیم‌ها به صورت وام با قابلیت تبدیل (CLN) است.
Convertible Loan Note (CLN): نوعی وام کوتاه مدت است که در پایان به مقداری سهم تبدیل می‌شود. این نوع وام به سرمایه‌گذار این فرصت را می‌دهد که با توجه به آینده استارتاپ، سهام آن را با قیمت مناسبی بخرد.
۳. راک‌استارت (Rockstart):
راک‌استارت شتابدهنده مستقر در آمستردام هلند با ۵ برنامه مختلف (Verticals) در پنج حوزه انرژی، کشاورزی، سلامت، هوش مصنوعی و وب وموبایل است.
این شتابدهنده یکی از اولین شتاب‌دهنده‌های شکل گرفته در اروپا بوده که برنامه‌های خود را نیز بین‌المللی کرده است. نسبت به دو شتابدهنده قبلی کوچکتر است اما یکی از موفق‌ترین شتاب‌دهنده‌های سال 2019 در اروپا می‌باشد.
این شتابدهنده برای جذب تیم‌ها، بهترین راه حل مشکل موجود در جامعه به وسیله ایده تکنولوژی محور را به عنوان معیار جذب قرار می‌دهد. به طور مثال؛ اگر تیمی برای برنامه هوش مصنوعی شتابدهنده درخواست می‌دهد، باید اولاً ایده یا محصول آن بر پایه هوش مصنوعی باشد، ثانیاً بهترین راه حل برای مشکل به وجود آمده در جامعه باشد.(منبع)
پس از دوره انتخاب تیم‌ها، یک تیم به عنوان تیم برتر انتخاب می‌شود و قبل از برنامه شتاب‌دهی، در حضور سرمایه‌گذاران، منتورها و همکاران شتابدهنده، استارتاپ و ایده‌ی خود را ارائه می‌دهد که فرصت بسیار خوبی برای تیم برنده است و رقابت بین تیم‌ها را فشرده‌تر می‌کند.(منبع)
تیم‌ها در دوره شتاب‌دهی ۶ ماهه از حمایت‌های بیش از ۳۰۰ منتور، ۱۰ شرکت صنعتی برتر و بیش از ۴۰۰ نفر از فارغ‌التحصیلان شتابدهنده برخوردار می‌شوند.
اخیرا این شتابدهنده قصد دارد تا برنامه‌های خود را طولانی‌تر کرده و تا جذب سرمایه در سری B همراه استارتاپها باشد. رونه تیل (Rune Theill)، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شتابدهنده می‌گوید:
“ساختن یک استارتاپ نه تنها در مراحل اولیه بسیار مشکل است، بلکه از پنج سال گذشته آموخته‌ایم که احتمال شکست استارتاپ تا سری B هم بالا است.”
این شتابدهنده در برنامه‌های جدید خود قصد دارد تا شرکت‌های بیشتری را همراه خود کند. شرکت‌هایی که به صورت سنتی در حوزه‌های مورد نظر شتابدهنده فعالیت دارند.
رونه تیل می‌افزاید:
“حوزه‌های سنتی مانند سلامت، کشاورزی و انرژی نیاز به همکاری شرکت‌های فعال در این حوزه‌ها با استارتاپها، به منظور تحول و نوآوری در ساختار سنتی شرکت‌ها و سودآوری بیشتر دارند.”
نمونه‌های شتابدهنده در آمریکا
1) وای‌سی (Ycombinator):
وای‌سی اولین، معروف‌ترین و یکی از بهترین شتاب‌دهنده‌های دنیا است. این شتابدهنده مستقر در کالیفرنیای آمریکاست که تا به حال استارتاپ‌های معروفی مانند ایر بی‌اند‌بی (Airbnb)، دراپ باکس (Dropbox)، رد ادیت (Reddit) و… از دل آن بیرون آمده‌اند.
تأمین سرمایه بذری به ازای گرفتن سهام یکی از مهمترین ویژگی‌های این شتابدهنده است که بسیاری از شتاب‌دهنده‌های دنیا از آن پیروی می‌کنند.
این شتابدهنده با ترکیبی از تأمین سرمایه و منتورینگ از استارتاپها حمایت می‌کند. تمرکز آن بیشتر بر روی کمک به استارتاپها از طریق مشورت و منتورینگ است. آن‌ها از تمامی جهات و مسائل به استارتاپها کمک می‌کنند. به طور مثال؛ یکی از مهمترین مشکل‌هایی که استارتاپها با آن روبرو هستند، اختلاف نظر بین همبنیانگذاران استارتاپ است که منتورهای شتابدهنده به تعدیل کردن این مشکل کمک بسیاری می‌کنند. (منبع)
البته این شتابدهنده تا جایی که لازم است در ساختار استارتاپها دخالت نمی‌کند و اجباری در انجام مشورت‌هایی که به استارتاپها می‌دهد، ندارد. زیرا یکی از دلایل مهم افراد برای ایجاد استارتاپ، مستقل شدن از لحاظ شغلی و مالی است. سرمایه‌گذارانی که در تلاش هستند تا استارتاپی را که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند به طور کامل کنترل کنند، اغلب باعث شکست آن استارتاپ می‌شوند.
این شتابدهنده از نواحی مختلف دنیا تیم‌ها را جذب می‌کند و بر حوزه خاصی تمرکز ندارد. البته در جذب تیم‌ها بسیار حساس هستند و بهترین‌ها را جذب می‌کنند. اعضای اصلی استارتاپ باید در دوره ۳ ماهه شتاب‌دهی، به منطقه خلیج سانفرانسیسکو بروند تا در رویدادها و جلسات شرکت کنند.
این شتابدهنده مکانی برای دفتر استارتاپها در نظر نمی‌گیرد و اعتقادی به فضای کار اشتراکی ندارد. گرچه مکان‌هایی برای اجاره به استارتاپها دارد؛ اما آن‌ها را در انتخاب دفتر و مکان خود کاملاً صاحب اختیار قرار داده است.
همبنیانگذاران استارتاپها طی ساعات مشخصی (Office Hours) که از قبل رزرو کرده‌اند، می‌توانند با اعضای شتابدهنده، منتورها، متخصصان و همکاران شتابدهنده صحبت کنند و مشورت بگیرند.
همچنین در طی دوره، هر هفته شام کاری برگزار می‌شود که طی آن همه استارتاپها دور هم جمع می‌شوند و یکی از اشخاص برجسته اکوسیستم استارتاپی، کارآفرینان برجسته (مانند مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg) بنیانگذار فیس بوک)، سرمایه‌گذاران و مدیران شتاب‌دهنده‌ها سخنرانی می‌کند. البته سخنرانی آن‌ها در این شتابدهنده با بقیه سخنرانی‌های آن‌ها فرق می‌کند. این شام‌های کاری ممکن است ساعت‌ها به طول بیانجامد؛ که به عقیده خود شتابدهنده نوعی مینی دمو دی (Mini Demo Day) به حساب می‌آید؛ به طوری که برخی از استارتاپها، طی این شام‌های کاری سرمایه‌گذار جذب می‌کنند.
جالب است بدانید که بسیاری از برنامه‌های این شتابدهنده بعد از دوره ۳ ماهه برقرار است. شام کاری تنها برنامه‌ای است که فقط در طی ۳ ماه دوره برگزار می‌شود.
شبکه فارغ‌التحصیلان این شتابدهنده یکی از مهمترین نقطه قوت‌های آن است. این شبکه از ۴۰۰۰ کارآفرین که تجربه استارتاپی بسیار خوبی دارند و در فرهنگ کمک کردن شتابدهنده رشد کرده‌اند، تشکیل شده است.
البته در ابتدای کار شتابدهنده در سال ۲۰۰۵، شبکه فارغ‌التحصیلان وجود نداشت؛ اما به مرور و با اضافه شدن استارتاپها و ایجاد فرهنگ کمک کردن به یکدیگر ایجاد گردیده است. همچنین این شبکه بزرگ برای استارتاپ‌هایی که از نوع بیزینس تو بیزینس (B2B) هستند ارزشمندتر است؛ زیرا اولین مشتری‌های آن‌ها می‌توانند از داخل این شبکه انتخاب شوند.
این شتابدهنده به خوبی اشتباهات استارتاپها را می‌شناسد و برنامه مخصوص به خود را دارد. استارتاپها را خودمختار قرار داده و فقط کمک‌هایی که لازم دارند را به آنان می‌رساند که دلیل اصلی موفقیت آن است. همچنین با برند، اعضا و شبکه قدرتمند خود، محیطی ایده‌آل برای شروع استارتاپ‌هاست.
2) تک‌استارز (Techstars):
تک‌استارز شتابدهنده تاسیس شده در سال ۲۰۰۶ در آمریکاست که برنامه‌های مختلف بین‌المللی دارد.
برنامه‌های این شتابدهنده به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شود:
- برنامه ۳ ماهه شتاب‌دهی برای استارتاپها
- برنامه‌ها و رویدادهای توسعه اکوسیستم استارتاپی مانند استارتاپ ویکند (Startup Weekend)، استارتاپ دایجست (Startup Digest) و استارتاپ ویک (Startup Week)
- برنامه مخصوص شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ
برنامه پذیرش این شتابدهنده هم در مدت‌های مشخص در سال باز است و فقط در همین مدت، تیم‌ها و بنیانگذاران استارتاپها می‌توانند درخواست دهند. در بین این زمان‌ها، افراد می‌توانند در رویدادهای استارتاپی مانند استارتاپ ویکند و برنامه‌هایی مانند میت اند گریت (Meet & Greet) شرکت کنند تا با اعضای شتابدهنده صحبتی داشته باشند؛ همچنین بتوانند شانس قبول شدن خود را در دوره بعدی شتابدهنده افزایش دهند.
تیم استارتاپ (به خصوص همبنیانگذاران) مهمترین معیار شتابدهنده برای پذیرش است. برای شروع فرآیند پذیرش، تیم‌ها پس از پر کردن فرم آنلاین مربوطه بایستی ویدیویی از محصول، ایده یا تیم خود تهیه نمایند و برای شتابدهنده بفرستند تا نشان دهند که بر روی چه چیزی کار می‌کنند، فضای تیم به چه صورت است و خاص بودن آن‌ها در چیست.
این شتابدهنده، استارتاپها در هر حوزه‌ای و در هر مرحله‌ای از رشد (البته مهم است که استارتاپ باشد) را می‌پذیرد و برنامه‌های مختلفی برای آنان دارد. برنامه بیشتر بر پایه منتورینگ است. شبکه قدرتمند ۱۰ هزار نفری منتورها مشتمل بر متخصصان صنعتی، سرمایه‌گذاران، فارغ‌التحصیلان شتابدهنده و کارآفرینان موفق، بهترین خدمتی است که به استارتاپها ارائه می‌دهد.
اعطای فضای کاری رایگان به استارتاپها نیز یکی دیگر از خدمات این شتابدهنده است که ایجاب می‌کند تا اعضای استارتاپ به فضای شتابدهنده نقل مکان کنند. البته این شتابدهنده، استارتاپها را در انتخاب فضای کاری خود صاحب اختیار قرار داده است. همچنین دو یا سه شب در هفته، دورهمی‌های آموزشی با حضور منتورها و استارتاپها برگزار می‌شود.
استارتاپها همچنین می‌توانند پس از فارغ‌التحصیل شدن از یکی از برنامه‌های این شتابدهنده، در برنامه‌های آتی دیگر آن هم شرکت نمایند. به طور مثال استارتاپ اسفیرو (Sphero) در برنامه سال ۲۰۱۰ این شتابدهنده شرکت کرد و پس از ۴ سال در برنامه دیگر شتاب‌دهی شرکت کرد که نتایج موفقیت آمیزی به همراه داشت.
البته برنامه مهم دیگری نیز برای استارتاپها تدارک دیده شده است. این برنامه، برنامه‌ای مجازی است که «شتابدهنده تک‌استارز در همه جا» (Techstars Anywhere Accelerator) نام دارد. در این برنامه نیازی به حضور فیزیکی اعضای استارتاپ نیست. همچنین این برنامه تمامی خدمات شتابدهنده مانند تأمین مالی، منتورینگ، ارتباط با شبکه شتابدهنده و… را شامل می‌شود و تنها خدمتی که ارائه نمی‌دهد، فضای کاری رایگان است.
نکته جالب در برنامه‌های این شتابدهنده این است که اگر استارتاپی در میانه راه شتاب‌دهی منصرف شود و بخواهد سهامی را که شتابدهنده در اختیار گرفته باز پس گیرد، می‌تواند تحت شرایط خاصی (EBG) این کار را انجام دهد. استارتاپ با بازپرداخت مقدار سرمایه اولیه‌ای که در ابتدا به ازای اعطای سهام دریافت کرده بود، می‌تواند سهام خود را از شتابدهنده خریداری کند.
۳. ۵۰۰ استارتاپ (500startups):
۵۰۰ استارتاپ شتابدهنده شکل گرفته در سال ۲۰۱۰ در سانفرانسیسکوی آمریکاست. این شتابدهنده نیز همانند وای‌سی در دره سیلیکون واقع شده است.
برنامه‌های این شتابدهنده نیز همانند موارد قبلی بین‌المللی است. استارتاپها در حوزه‌های مختلف را می‌پذیرد. البته در کنار برنامه‌های شتاب‌دهی و حمایت از استارتاپها که بیشتر بر پایه منتورینگ و آموزش هستند، رویدادها و برنامه‌های آموزشی نیز برای سرمایه‌گذاران (برنامه‌هایی مانند دیل کمپ (Deal Camp)؛ که به سرمایه‌گذاران نحوه سرمایه‌گذاری و انتخاب استارتاپ با بهترین نرخ بازگشت سرمایه را آموزش می‌دهد) و مدیران شتاب‌دهنده‌ها دارد.
این شتابدهنده از استارتاپها شهریه به میزان ۳۷۵۰۰ دلار نیز دریافت می‌کند که البته استارتاپها می‌توانند آن را با سرمایه بذری (به میزان ۱۵۰ هزار دلار) که از شتابدهنده به ازای اعطای ۶٪ از سهام خود دریافت کرده‌اند پرداخت نمایند.
به گفته یکی از فارغ‌التحصیلان، مهمترین نقطه قوت این شتابدهنده منتورهای آن هستند. منتورها از متخصصان صنعتی، کارکنان شرکت‌های همکار شتابدهنده، سرمایه‌گذاران باتجربه و کارآفرینان موفقی که تجربه استارتاپی دارند هستند.
عده زیادی از این منتورها سابقه فعالیت در شرکت‌های بزرگ تکنولوژی دنیا مانند گوگل (Google)، اپل (Apple)، فیس بوک (Facebook) و پی‌پال (PayPal) را دارند. این منتورها در موارد بسیاری مثل روابط عمومی (PR)، طراحی رابط کاربری (UI/UX)، توسعه کسبوکار و جذب سرمایه به استارتاپها کمک می‌کنند.
محیط کار اشتراکی این شتابدهنده یکی دیگر از نقاط قوت آن محسوب می‌شود و فضای پرانرژی، جمعی و کمک‌کننده‌ای دارد. به طوری که بسیاری از تیم‌های استارتاپی که در آن کار کرده‌اند، آن را یکی از بهترین تجربه‌های خود می‌دانند. بسیاری از روابط مهم استارتاپها نیز در این محیط شکل گرفته است.
البته حضور تمام وقت اعضای تیم استارتاپ در شتابدهنده اجباری نیست. حتی حضور در برخی از کارگاه‌ها و رویدادها اجباری نیست؛ البته این شتابدهنده به استارتاپها پیشنهاد می‌کند تا بیشتر در این فضا حضور داشته باشند و در برنامه‌های مختلف شرکت کنند.
عمده برنامه‌های شتابدهنده که در طول هفته برگزار می‌شوند شامل:
- جلسات معمول هفتگی در مورد دستاوردها و از دست دادن‌های استارتاپها
- صحبت کردن و مشورت با منتورها و اعضای فنی شتابدهنده
- جلسات هفتگی ناهار کاری و طوفان فکری (Brainstorming)
- سخنرانی‌های انگیزشی هفتگی با سخنرانی یکی از کارآفرینان موفق و مطرح در زمینه تکنولوژی
شتاب‌دهنده‌ها شکست می‌خورند، چون بیشتر استارتاپها شکست می‌خورند. شتاب‌دهنده‌های موفق در اکوسیستم استارتاپی موفق پیدا می‌شوند. شتاب‌دهنده‌هایی موفق هستند که علل شکست استارتاپها را خوب می‌شناسند و منتورها و اعضای آن‌ها تجربه استارتاپی زیادی داشته باشند و متناسب با شرایط خود و جامعه و اکوسیستم استارتاپی برنامه‌هایی را برای حمایت از استارتاپها در نظر بگیرند. بنابراین در مناطقی مانند خاورمیانه و مناطق در حال توسعه نیاز است تا فرهنگ استارتاپی و اقتصاد نوین یا اقتصاد دیجیتال به خوبی رشد کند و متناسب با شرایط آن جامعه شتاب‌دهنده‌ها (مراکز رشد و..) شکل بگیرند.
