این روزها از افول و ناکارآمدی مدل شتابدهنده‌ها برای حمایت از استارت‌آپ‌ها زیاد می‌شنویم؛ به همین بهانه رسانه «راه پرداخت» با حمایت «۱۰۰ استارت‌آپ» به سراغ چند نفر از فعالان زیست‌بوم کارآفرینی رفته تا نظر آنها را درباره شرایط شتابدهی در ایران جویا شود. این یادداشت از جمله این مطالب است که در قالب پرونده «شتابدهنده، مدلی در حال افول؟» منتشر شده است.
پویا کندری، مدیرعامل شتابدهنده فارابی | فضای استارت‌آپی ایران نیز مانند کشورهایی که در این حوزه پیشروتر از ما هستند، دچار جو و هیجانی شد که خیل عظیمی از افراد به سمت آن هجوم آوردند. این هجوم، به علت نرخ بالای بیکاری، کمی بیشتر از حد معمول نیز بود. طبیعی است که پس از مدتی افراد ذیل از این فضا کم کم محو شوند:
- افرادی که شخصیت هیجانی داشتند و مطالعه در این حوزه نداشتند.
- افرادی که به قصد سرمایه‌گذاری سنتی و با نرخ سود مشخص وارد شده بودند.
- افرادی که استارت‌آپشان شکست خورد و انگیزه‌ای برای ادامه کار در این حوزه نداشتند.
- مهاجرت مهاجرت مهاجرت
- و افرادی که کاری برای خود در این فضا نتوانستند دست و پا کنند.
در نتیجه این صحبت استفاده از لفظ «افول» شاید کمی مغرضانه باشد. اما خلوت‌تر شدن و ماندگاری افراد با پشتکار و دانش بیشتر را می‌توان قبول کرد.
البته نمی‌توان افول مدل قبلی شتابدهنده‌ها را دلیل افول فضای استارت‌آپی کشور دانست. اکوسیستم استارت‌آپی کشور شامل بازیگران متعددی است و شتابدهنده‌ها نیز در سال‌های اول همانند سایر بازیگران این حوزه ممکن است فعالیتشان دارای نقایصی بوده باشد اما ملاکی که باعث می‌شود همگی خود را بتوانند ثابت کنند، گذر زمان و عملکردشان است. باید گفت در شتابدهنده‌های کشور استارت‌آپ‌های خوبی نیز شکل گرفته‌اند که امروز بخشی از خدمات مهم را به ایرانیان عرضه می‌کنند.
.
معایب و مزایای مدل‌های سرمایه‌گذاری فعلی در اکوسیستم استارت‌آپی
- نگاه سنتی سرمایه‌گذارانی که پتانسیل بالایی در سرمایه‌گذاری جسورانه دارند باعث شده که همچنان دیالوگ سرمایه‌گذار و کارآفرین در مدل‌های سنتی اجرا شوند. ما بسیار شاهد این موضوع بوده‌ایم که سرمایه‌گذاران پیشنهاد درصدهای بسیار بالا برای مالکیت داده‌اند؛ درحالی که این موضوع ساده‌ترین ادبیات سرمایه‌گذاری جسورانه است که بایستی با درصد پایین وارد شوند یا برای مثال همچنان تضامینی خارج از عرف سرمایه‌گذاری جسورانه از برخی کارآفرینان طلب می‌کنند.
- ارزشگذاریهای نجومی شاید بزرگترین لطمه در سال‌های اولیه برای حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه بود. اعدادی به دور از واقعیت و فقط برای شلوغ کردن فضا که همانند یک شمشیر دو لبه برای یک دسته سودآوری ایجاد کرد و برای سایر افراد فعال در اکوسیستم، زیانی بلندمدت ساخت.
- این فضا برای کارآفرینانی که به دنبال نوآوری بودند بسیار جذاب است. ارزش‌آفرینی در حوزه‌های دیگر شاید کمی ساده‌تر و کلاسیک‌تر قابل انجام باشد اما افرادی که به غیر از سودآوری به دنبال آیتم نوآوری نیز هستند در سال‌های اخیر در این حوزه توانستند استعدادی را نشان دهند که از لحاظ شخصیتی نیز اغنا شوند.
- پیشرو بودن ایران در منطقه واقعیتی است که شاید باورش برای اکوسیستم استارت‌آپی ایران سخت باشد. اما اگر در کشورهای حاشیه خلیج فارس، شرق ایران (به جز پاکستان)، شمال و غرب ایران گشت‌وگذاری داشته باشیم، متوجه می‌شویم سطح فناوری و توسعه‌یافتگی استارت‌آپ‌های ایرانی یک سروگردن از این کشورها بالاتر است. منتهی از آنجا که همیشه ما به دنبال زدن خودمان هستیم و خودباوری را از دست داده‌ایم، فکر می‌کنیم که همچنان مرغ همسایه غاز است! در صورتی که این مرتبه غاز دست ماست و همسایه هم این موضوع را خوب فهمیده است.
