بیزینس پلن و بیزینس مدل چه تفاوتی باهم دارند؟

تفاوت بیزینس پلن (business plan) و بیزینس مدل (business model)

بیزینس پلن (business plan) و بیزینس مدل (business model)، هردو در راستای کمک به کسب‌وکار  و برای رسیدن به موفقیت نوشته می‌شوند؛ ولی باید توجه داشت که کاربردهای آن‌ها و هدف از نگارش هر یک با دیگری متفاوت است. بیزینس پلن (business plan) که به آن طرح کسب‌ و کار هم گفته می‌شود، یک طرح جامع است که نشان می‌دهد کسب‌وکار شما چیست، چگونه کار می‌کند و چگونه قرار است موفق شود. بیزینس مدل (business model) یا مدل کسب‌وکار هم به طور خلاصه، برنامه‌ایست که برای کسب درآمد به آن نیاز دارید. در ادامه بیشتر با جزئیات این دو طرح آشنا می‌شویم.

مدل کسب‌وکار (business model)

همانطور که اشاره کردیم، بیزینس مدل یا مدل کسب‌وکار به طور کلی به جزئیات یک کسب‌وکار و فرآیندهایی که کسب‌وکار را به اهداف خود می‌رساند، مانند نحوه‌ی تولید محصول، نحوه‌ی ارائه خدمات، چگونگی ارائه خدمات پشتیبانی و چگونگی تحویل محصولات به مشتری می‌پردازد. به این نکته توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید ساختار کسب‌وکارتان را به شرکا، مدیران یا سهام‌داران ارائه کنید بیزینس مدل (business model) بهترین راه است.

در واقع بیزینس مدل (business model) به ما چگونگی به دست آوردن درآمد را نشان می‌دهد؛ این که چه محصولات و خدماتی را تولید و بازاریابی کنیم.

ماهیت بیزینس مدل (business model) در ۳ بخش تقسیم می‌شود:

۱. چیزهایی که باعث تولید ارزش می‌شوند، مانند: طرح تولید، مواد اولیه، فرآیند تولید و نیروی انسانی.

۲. چیزهایی که به فروش ارزش کمک می‌کنند، مانند: بازاریابی، توزیع، خدمات در محل و بررسی روند فروش.

۳. چیزهایی که به پرداخت مشتری منجر می‌شوند، مانند: استراتژی قیمت‌گذاری، روش‌های پرداخت و قسط‌بندی.

بوم مدل کسب‌وکار

برای عملی ساختن مدل کسب‌وکار در ابتدا به بوم مدل کسب‌وکار نیاز داریم. این بوم مدلی‌ست که به خلق ایده‌های جدید و بررسی مداوم آن‌ها کمک می‌کند. همینطور یک تصویر واضح و روشن از ایده‌ها و فعالیت‌هایی که باید انجام دهید، به شما می‌دهد. بوم مدل کسب‌وکار یک پازل است که از ۹ بخش تشکیل شده است.

مراحل نوشتن بیزینس مدل (business model) یا مدل کسب‌وکار

۱. تعیین چرایی کسب‌وکار: این چرایی، فراتر از درآمد و هزینه است. شما باید بدانید که چرا این کار را شروع کرده‌اید و قرار است که کدام نیاز مخاطبانتان را برطرف کنید.

۲. مشخص کردن هدف: در این بخش باید هدف‌های قابل دستیابی و کوتاه مدت برای کسب‌وکارتان مشخص کنید.

۳. بخش‌بندی مخاطبان: پرسونای خود را بر اساس ارزش‌های بالفعل و بالقوه، بخش‌بندی کنید.

۴. بررسی ارزش پیشنهادی: تعیین کنید که مشتری قرار است از کدام ارزش شما استفاده کند و با توجه به آن قیمت مشخص کنید.

۵. نحوه‌ی ارتباط با مشتری:‌ ارتباط درست باعث جذب مشتری، نگهداری او و افزایش فروش خواهد شد. با توجه به بخش‌بندی مخاطبان، ارزشی که در ذهنشان ایجاد می‌کنید و سیاست‌های شرکت، بهترین روش ارتباط با مشتریانتان را مشخص کنید.

۶. ارزیابی کانال‌ها: باید مسیرهای ارتباطی ایجاد کنید که ارزش‌های پیشنهادی را به بخش‌های مختلف مشتریان برساند.

۷. تعیین منابع کلیدی: از مهم‌ترین منابع کلیدی می‌توان به نیروی انسانی، محل کسب‌وکار، حق امتیاز، اسرار شرکت و برند اشاره کرد.

۸. برنامه‌ریزی فعالیت‌های کلیدی: فعالیت‌هایی که وارد بوم مدل کسب‌وکار می‌شوند، باید با دیگر بخش‌هایی که بالاتر به آن‌ها اشاره کردیم در ارتباط باشند.

۹. شناسایی شرکا و همکاران کلیدی: تامین‌کنندگان اصلی و همکاران کلیدی را بر اساس این ۲ مورد تعیین کنید: کدام یک از منابع کلیدی شما به همکاران وابسته است و کدام فعالیت کلیدی را شرکا یا همکاران انجام می‌دهند.

۱۰. تعیین ساختار هزینه‌ها: برای مدیریت هزینه‌ها، باید بدانید که کدام هزینه‌ها فقط 1 بار پرداخت می‌شوند، کدام‌ها همیشگی هستند، کدام هزینه‌ها ثابت‌ند و کدام‌ها به دلایل مختلفی تغییر می‌کنند.

۱۱. جریان درآمدی: تعیین کنید در هر بخش بازار مشتری چه چیزی را می‌خرد، هر مشتری چه قدر حاضر است هزینه پرداخت کند و آن‌ها در نهایت چند باز از شما خرید می‌کنند.

برنامه کسب‌وکار (business plan)

بیزینس پلن (business plan)، یک برنامه‌ی بلند مدت با تمام جزئیات است که همه‌ی مسائل چند سال پیش رو در آن گردآوری شده است؛ اما بیزینس مدل (business model) مانند نقشه‌ای است که می‌توانید به دیوار اتاقتان بزنید و هر روز صبح با یک نگاه به آن کارتان را شروع کنید. به این نکته توجه داشته باشید که اگر دنبال جذب سرمایه از سرمایه‌گذار هستید، بهترین روش برای آشنایی کامل آن‌ها از کسب‌وکار شما، بیزینس پلن (business plan) است. به این علت که استراتژی‌های مالی، مدیریتی و نیروی انسانی کسب‌وکارتان را در یک چشم‌انداز چند ساله نمایان می‌کند.

بخش‌های مختلف یک بیزینس پلن (business plan)

طرح‌های مختلفی برای بیزینس پلن (business plan) وجود دارد؛ ولی کامل‌ترین آن باید موارد زیر را شامل شود:

مراحل نوشتن بیزینس پلن (business plan) یا برنامه‌ی کسب‌وکار

۱. طراحی جلد: برای طراحی جلد از رنگ‌های برند خود استفاده کنید؛ عنوان را روی جلد بنویسید و تاریخ ارائه را نیز در آن درج کنید.

۲. فهرست مراحل: فهرست بخش‌های مختلف بیزینس پلن (business plan) را بنویسید تا کاربر بتواند به راحتی بخش‌های مختلف آن را ببیند.

۳. معرفی اعضای هیئت مدیره: با توجه به بزرگ یا کوچک بودن کسب‌وکاراین مرحله را انجام دهید. اگر کسب‌وکارتان کوچک است، فقط کافی است که در این صفحه در حد 1 الی 2 خط خودتان را معرفی کنید. اما اگر کسب‌وکاری بزرگ با کارمندان زیاد دارید، بهتر است اعضای اصلی را مختصرا معرفی و وظایفشان را تعریف کنید.

۴. معرفی کسب‌وکار، شرح مشکل و راه حل: به‌صورت خلاصه، کسب‌وکارتان را معرفی کنید. زمان شروع به کار، نوع کالا یا خدماتی که ارائه می‌دهید، بخش‌هایی از بازار که روی آن تمرکز دارید، دلایلی که فکر می‌کنید موفق می‌شوید و بعد از آن، هدف، ماموریت و چشم‌انداز کسب‌وکار خود را نیز تعریف کنید. 

در این بخش قسمت دیگری را باید اضافه کنید که شامل مشکل و راه‌حل است. هر کسب‌وکاری با هدف رفع یک نیاز یا معضل شکل می‌گیرد؛ این مشکل را نوشته و راه‌حلی که برای آن دارید را نیز به طور کامل توضیح دهید.

۵. مشخص کردن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت: ابتدا اهداف اصلی و بلند مدت کسب‌وکارتان را توضیح دهید. در قسمت بعدی بازه‌های زمانی مشخص کنید و اهداف هر بازه‌ را بنویسید.

۶. تحقیقات بازار: در این مرحله باید بازار هدف خود را به طور کامل بشناسید، چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند. بعد از آن باید رقبای خود را آنالیز کنید و نقاط ضعف و قوتشان را پیدا کنید. سپس توضیح دهید برنامه‌ی شما برای رقابت با آن‌ها چیست و چه مزیت‌های رقابتی‌ای مشخص کرده‌اید.

۷.معرفی آمیخته‌ی بازاریابی: بازاریابی کسب‌وکار آمیزه‌ای از مسائل مختلف است که شامل ۴ بخش است؛ محصول، قیمت، توزیع و ترویج. شما باید این ۴ بخش را به طور مفصل در بیزینس پلن (business plan) خود توضیح دهید.

۸. منابع انسانی: تعداد کل نیروهای مورد نیاز هر بخش و سمت‌های اصلی را مشخص کنید. همین‌طور تعیین کنید در صورت توسعه برندتان نیاز به استخدام چند نیرو دارید. 

۹. صورت مالی کسب‌وکار: در این بخش به این سوالات پاسخ دهید.

• برای شروع چقدر سرمایه لازم دارید؟ برای ادامه دادن چطور؟
• هزینه‌ی ثبت برند، کارهای اداری و مجوزهای لازم چقدر می‌شود؟
• برای اجاره دفتر، خرید یا اجاره تجهیزات و لوازم مورد نیاز چقدر باید صرف شود؟
• هزینه استخدام، حقوق و بیمه نیروها چقدر باید باشد؟
• هزینه تبلیغات و بازاریابی چقدر می‌شود؟
• آیا برای خدمات رفاهی هم بودجه‌ای در نظر گرفته‌اید؟

۱۰. چکیده‌ی اجرایی: در این بخش باید هدف خود را بنویسید و توضیح دهید که چرا فکر می‌کنید موفق می‌شوید و چه طور می‌‌خواهید به اهدافتان برسید. همین‌طور به صورت خلاصه به تمام مواردی که در بخش‌های دیگر راجع به آن‌ها صحبت کردید، بپردازید.

در این مطلب سعی کردیم به چند سوال رایج پاسخ دهیم؛ بیزینس مدل (business model) و بیزینس پلن (business plan) چه تفاوت‌هایی با یک دیگر دارند؟ بیزینس پلن (business plan) چیست؟ یک بیزینس پلن (business plan) شامل چه بخش‌هایی است؟ مراحل تهیه بیزینس پلن (business plan) چگونه است؟ بیزینس مدل (business model) چیست و مراحل تهیه بیزینس مدل (business model) چگونه است.